GÜNDELİK YAŞAM COĞRAFYALARINDA MEVSİMLİK TARIM İŞÇİSİ KADINLARIN “YOK-YERİ”: Şanlıurfa Örneğinde Bir İnceleme

Gündelik yaşam coğrafyaları, gündelik yaşam pratiklerinin ve deneyimlerini zaman ve mekân bağlamında nasıl örgütlediğine dair kavrayış sunmaktadır. Gündelik yaşam, toplumsal ilişkilerin hiyerarşik, çatışmalı ve çelişkili yapısında insan varoluşunu tamamlayan etkinliklerin belirli sıradanlıklarla zamansal-mekânsal akış içinde gerçekleştiği bir alandır. Bu bağlamda gündelik yaşam, “bir günün” arkasına saklanmış toplumsal ilişkilerin açığa çıkarılması için önemli bir uğraktır. Gündelik yaşamın mekânsal pratikler yoluyla deneyimlendiği “mekân” ise toplumsal yapı dinamiklerinin (yeniden) üretildiği bir yerdir. Toplumsal ilişkilerin mekânda ve gündelik yaşamda örgütlenme süreçleri, toplumsal aktörlerin gündelik-mekânsal deneyimlerini ve pratiklerini belirlemektedir. Dolayısıyla toplumsal aktörlerin mekânda deneyimledikleri gündelik yaşam pratikleri toplumsal yapının yapısına bağlı olarak gerçekleşmektedir. Gündelik yaşam coğrafyalarında gündelik pratikleri ve toplumsal mekânı örgütleyen toplumsal ilişkiler sisteminin sürekliliği içinde kadınlar, farklı mekânsal dokularda benzer gündelik-mekânsal pratiklerini deneyimlemektedir. Dolayısıyla toplumsal aktörlerin etkileşimleri gündelik-mekânsal pratikler aracılığıyla zamana ve mekâna içkin dinamiklere göre farklılaşır ya da aynılaşır. Mevsimlik tarım işçisi kadınların gündelik yaşam pratikleri de üretim ve yeniden üretim mekânlarını yapılandıran ataerkil toplumsal cinsiyet ilişkileri ile kapitalist üretim ilişkileriyle örülüdür. Bu araştırmada mevsimlik tarım işçisi kadınların gündelik-mekânsal pratiklerini, sürekli olarak ikamet ettikleri kentsel mekân ile çalışma alanları olan tarladaki iktidar ilişkileri bağlamında nasıl ve ne şekillerde deneyimlediklerini incelenmektedir. Bu çerçevenin analizini yapabilmek için Lefebvre’nin toplumsal mekân ile gündelik yaşam eleştirisine odaklanan teorisi ve Bourdieu’nün toplumsal aktörlerin pratiklerini toplumsal uzam içindeki konumları üzerinden değerlendiren sermaye, alan ve habitus kavramlarından yararlanılmıştır. Bu amaçla, Şanlıurfa kent merkezinde ağırlıklı olarak mevsimlik tarım işçilerinin yaşadığı üç mahallede mevsimlik tarım işçisi kadınlarla yarı yapılandırılmış ve derinlemesine görüşme teknikleri kullanılarak saha araştırması yapılmış, elde edilen bulgular nitel olarak analiz edilmiştir. Sonuç olarak, toplumsal yaşamın yeniden üretimine ilişkin süreçleri içeren gündelik yaşam coğrafyaları, toplumsal ilişkilerin hiyerarşik, çelişkili yapısına yönelik çatışmaların, uzlaşmaların ve stratejilerin geliştirildiği bir alandır. Gündelik yaşam pratikleri de bu alandaki toplumsal ilişkiler sisteminin mekânsal sürekliliğine bağlı olarak deneyimlenmektedir. Bu süreklilik ilişkisi, toplumsal aktörlerin farklı zamanlarda ve farklı mekânsal dokularda benzer gündelik yaşam pratiklerini deneyimlenmelerine neden olmaktadır.