Mendimi filozofik islam dhe zgjatjet e tij në konceptet postmoderne

Mendimi filozofik islam e arriti konsolidimin, më pas edhe shtrirjen e tij në mendësinë perëndimore përmes qytetërimit andaluzian. Andaluzia ishte qendra e zhvillimit të mendimit teologjik, mistik dhe filozofik islam. Personaliteti më i rëndësishëm i kësaj periudhe padyshim se është mistiku i madh Muhjiddin Ibn Arabi , i cili për nga forma e përqasjes duket mjaft i shtrirë në mendimet e dy filozofëve të periudhës postmoderne Zhak Derrida dhe Michel Foucault. Punimi do të ecë në dy drejtime: Kritika e hermeneutikës e Deridasë në raport me kritikën që i bënë Ibn Arabi Nadhar-it (mendimit persiatës), kurse në lidhje me Foucault: Dekonstruktimi i Historisë nga Foucault do të shihet në linjën e historisë së profetëve, si histori imanente e atributeve ose arketipeve hyjnore transhendente aktive dhe të përhershme të trajtuar nga Ibn Arabi. E përbashkëta e këtyre tre autorëve është dekonstruksioni. Ibn Arabi nihej si `rebel` nga bashkë kohësit e tij për arsyen se ai i bënë kritikë mendimit klasik teologjik. Ai këmbëngul se asnjë dijetar nuk mund ta arrijë përceptimin e Qenies përmes arsyes sepse pikërisht arsyeja akl , është pengesë për kapjen e saj sepse edhe në aspektin semantik në gjuhën arabe ajo vije nga e njëjta rrënjë e fjalës aklal, që do të thotë vargua. Ibn Arabiu synon ta shikoj Zotin si transhendentë dhe imanentë në të njëjtën kohë, dhe kjo arrihet përmes përjetimin shpirtëror. Clirimi i Ibn Arabiut është shpirtëror, për dallim nga çlirimi i Deridasë i cili është semantik. Hermeneutika synon të nxjerrë kuptime të reja në përputhje me kuptimin e parë, kurse dekonstruksioni i Deridasë synonë ta shoh atë që nuk shihet, atë që mbetet në hije dhe e pathënë nga kuptimit i parë. Sipas Deridasë metafizika perëndimore nuk e ka problematizuar kurrë tamam fjalën “kuptim” e as nuk është pajtuar me faktin se shenjat nuk na shpijen në kuptime, por thjesht në shenja të tjera. E përbashkëta e Ibn Arabiut dhe Derridasë është flakja e metafizikës secili në formën e vet. Në kryeveprën e tij “Fususul Hikem” (perlat e Urtisë), Ibn Arabiu përmbledh të gjitha qëndrimet e tij në disa pika. Aty ai merret me emrat e profetetëve dhe kuptimet e tyre. Sikurse potencuam Ibn Arabiu e sheh Zoti njëherësh edhe transhendentë edhe imanentë. Profetët përveç aspektit historik në kohën dhe hapësirën e tyre ku kanë jetuar, ata janë edhe arketipe hyjnore, secili prej tyre shpreh një karakter të Zotit. Zoti me esencën e tij shfaqet tek njeriu por me karketerin e tij prej ekzistuesi shfaqet tek profetët. Meqenëse ai vazhdimisht është ekzistentë edhe historia e profetëve është një hierohistori e arketipeve hyjnore cila vazhdimisht shpërfaqet në botë. Në këtë fokus Ibn Arabi mendon se të gjithë profetët janë të gjallë dhe se legjislacionet e të gjithë profetëve janë aktive. Bënë një lloj pluralizmi metafizik dhe religjioz, dhe dekonstruksionin e përceptimit klasik të teologjisë islame mbi historinë me eskatologjinë. Foucault në përqasjen e tij ndaj historisë përdor arkelogjinë dhe gjenealogjinë. Vepra e tij “Arkeologjia e dijes” merret më tepër me prejardhjen e diskurseve. Nuk e ka në fokus ngjarjen prej së jashtmi por shkaktarin e brendshëm të saj. Ai e sheh historinë si histori e ideve sepse çdo fenomen është një lloj nomeni por për dallim nga Kanti tek Fuko ka një pluralitet nomenesh. Në anën tjetër Gjenaologjia merret me origjinën e ngjarjes, por jo origjinë në kuptimin e fillimit të ngjarjes në kohë dhe hapësirë por të origjinës si pikë Origjin (are) ale, prej nga, dhe ku fillon kuptimi i saj. Disi një lloj origjine amorfe e vendosur në thellësi të historisë si ide dhe epifenomen i cili e ka zanafillën përtej. Foucault e bënë ndarjen e historisë globale nga historia e përgjithshme specifike ku secila prej tyre e plotëson mozaikun e tij. Edhe tek Ibn Arabiu vërehet në mes rreshtash një ndarje e tillë. Në historinë e profetit Muhamed si histori aktuale, dhe historia e profetëve të tjerë si histori globale.