Türkiye’de Vatandaşlık Eğitiminin Yönü (II. Meşrutiyet Döneminden Günümüze 2022)

Bu çalışmanın amacı Türk modernleşmesi bağlamında II. Meşrutiyet’ten günümüze Türkiye’de eğitimin siyasal iktidarla ilişkisinin incelenerek vatandaşlık eğitiminin yönünü belirlemektir. Bu amaca uygun olarak çalışmada nitel yöntemlerden ilişkisel içerik analizi deseni kullanılmıştır. Çalışmanın dokümanlarını ders kitapları ile öğretim programları oluşturmaktadır. Veriler bunlardan toplanmış ve betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre II. Meşrutiyet döneminde verilen vatandaşlık eğitimiyle öğrencilerin meşruti yönetimin özelliklerini öğrenmeleri amaçlanmıştır. Cumhuriyet’in ilanından sonra tek parti dönemi boyunca (1923-1945) rejimin korunması için bireylerde toplumsal bilincin geliştirilmesi sağlanmaya çalışılmıştır. Çok partili siyasal hayata geçişle (1945-1960) birlikte millileşme hedefleri sürdürülürken ders kitaplarına demokrasi kavramı da girmeye başlamıştır. 1960 askeri darbesinden 1980 darbesine kadar olan dönemde ise demokratik yaşamın yüceltilmesinin yanı sıra askeri darbeyi olumlu karşılayan ifadeler de yer almıştır. 1982 Anayasasının ardından ders kitaplarında sunulan vatandaşlık kimliğine din olgusu eklenmiştir. 2000’lerden itibaren ise vatandaşlık eğitiminde güvenlik kaygıları ile birlikte aktif yurttaşlığı benimseyen bir anlayış hâkim görünmektedir. Sonuç olarak Türkiye’de yaşanan siyasi değişim ve dönüşümlerin vatandaşlık kavramını geleneksel veya modern karakterde şekillendirdiği söylenebilir.