Krytyka artystyczna wobec abstrakcji niegeometrycznej, lata 1945–1965

Problematyka abstrakcji w pierwszych dwóch dekadach po II wojnie światowej poruszana była w ramach szerszej dyskusji o sztuce nowoczesnej. Był to jeden z najbardziej żywo omawianych problemów w sztuce tego czasu, który wzbudzał skrajne emocje krytyki: od afirmacji i uznania po odrzucenie i potępienie. W początkowym okresie modus abstrakcyjny wiązano w rozmaitych aliansach z koncepcjami sztuki ekspresjonistycznej, kubizującej i surrealistycznej, jako element poszukiwania nowego modelu sztuki nowoczesnej, który miał być syntezą dotychczasowej tradycji sztuki modernistycznej. W późniejszym okresie, szczególnie w czasach odwilży, abstrakcję niegeometryczną postrzegano jako formułę autonomiczną, wieńczącą proces przemian sztuki nowoczesnej i równoległą wobec dążeń sztuki światowej. Dyskusja krytyki artystycznej wokół sztuki nowoczesnej i abstrakcji w tym okresie przebiegała w trzech zasadniczych etapach. Wszystkie powiązane były z rozwijaną w kraju praktyką artystyczną. Pierwszy objął lata 1945–1949. Był to okres formowania postulatów, a zarazem początków krytyki komentującej i wyjaśniającej dążenia sztuki nowoczesnej. Drugi okres, który przypadł na drugą połowę lat 50., po latach realizmu socjalistycznego, był w istocie tryumfem koncepcji sztuki nowoczesnej, szczególnie abstrakcyjnej, korespondującej z nurtami międzynarodowego informelu, a także przyniósł wzmożoną aktywność krytyki sprzyjającej nowym tendencjom w sztuce. Trzeci okres, który objął pierwszą połowę lat 60., odznaczał się, z jednej strony próbami podsumowania przemian sztuki nowoczesnej w Polsce po 1945 roku, z drugiej – charakteryzował się narastaniem poczucia kryzysu, który przyniósł próby poszukiwania „wyjścia z pułapki abstrakcji” i ostatecznie przerodził się w korespondującą z tendencjami światowymi nową falę aktywności krytyki i artystów związanych z dążeniami neoawangardowymi.