İNGİLİZ YÜKSEK KOMİSER J.M. ROBECK’İN MİLLİ HÜKÜMETİ’NİN GELİŞİMİ İLE İLGİLİ RAPORU

Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’nda büyük yararlılıklar, beklenmedik ve büyük başarılar göstermesine rağmen İttifak Devletleri’nin savaşı kaybetmesiyle beraber mağlup devletler statüsünde yer aldı. Osmanlı Devleti’nin Mondros Mütarekesi’ni imzalamasıyla beraber, İtilaf Devletleri daha önceden kendi aralarında belirledikleri gizli antlaşmalarla Türk topraklarını işgal etmeye başladılar. Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin topraklarının işgal edilmesiyle birlikte etnik azınlıklar bulundukları bölgede siyasi amaçlar doğrultusunda çalışmalar yapmakta hatta silahlı bir mücadele üzerinden siyasi amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik adımlar atmaktaydı. Samsun'da da aynı oyun sahnelenmekte, burada aktör Pontusçu çetelerden oluşmakta ve bölgede büyük bir Pontus Devleti kurmak siyasi idealleri taşımaktaydı. Özellikle Rum çetelerin bölge halkı üzerindeki saldırıları asayişin bozulmasına neden olmaktaydı. Bunun üzerine İtilaf Devletleri, Osmanlı Hükümeti'ne bir nota vererek, bölgedeki karışıklıkların giderilmesini istedi aksi halde Mondros Ateşkes Anlaşması'nın 7. maddesinin gerekçe gösterilerek bölgenin işgal edileceğini beyan etti. Samsun bölgesindeki asayişi sağlaması için 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Paşa’nın 9. Ordu Müfettişi olarak görevlendirilmesi, Milli Mücadele’nin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Güneş Batmayan İmparatorluk diye nitelendirilen İngiltere’nin Türk Milli Mücadelesi’ni nasıl gördüğü ve bu olağanüstü dönemde Mustafa Kemal Paşa’nın başlattığı Milli Mücadele’ye karşı ne tür bir tutum takındığı, İngilizlerin bölgeyle ilgili raporundan ve dönemin birincil kaynaklarından yararlanılarak anlatılmaya çalışılacaktır. Çalışma, Mondros Mütarekesi dönemine ışık saçan Samsun bölgesinden de sorumlu düzeydeki Yüksek Komiser John Michael Robeck’in, Lord Earl Curzon’a gönderdiği rapor Milliyetçi Hareketin Samsun ve çevresindeki faaliyetlerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sunacağı düşünülerek, çalışmamızda temel kaynak olarak kullanıldı. Mevcut rapor Milli Mücadele’nin başlangıç evresinden Anadolu’ya hükmedecek güce başka bir deyişle 19 Mayıs’tan 1919’dan 1920’ye kadar geçen süreci ele almaktadır. İngilizlerin ilk aşamada anlayamadığı Milli Hükümetin zamanla İtilaf Devletleri tehdit edecek güce erişmesi ve geçte olsa yeni hareketin niteliğini anladığı incelenecektir. Konunun ana malzemesini, İngiliz Milli Arşivi’nden elde edilen “Notes on the Nationalist Movement in the Samsoun Area” başlıklı rapor temel oluşturacaktır. Anahtar Kelimeler: Mustafa Kemal Paşa, Samsun, İtilaf Devletleri ve Milli Mücadele