Maryja "piękna owieczka" w "Homilii Paschalnej" Melitona z Sardes

Mariologia nie jest tematem centralnym Homilii Paschalnej Melitona z Sardes, ale pojawia się zawsze w kontekście rozważań na temat zbawczej roli Chrystusa. Maryja pojawia się w tekście cztery razy, w r. 66, 70, 71 i 104, z czego trzy razy w pierwszej jej części dotyczącej typologicznej interpretacji Wj 12 (r. 66, 70 i 71) i jeden raz w Epilogu (r.104). W r. 70 Meliton przedstawia tajemnicę wcielenia słowami „On to z Dziewicy wziął ciało (Οὗτος ἐστιν ὁ ἐν παρθένῳ σαρκωθείς)” i dokładnie taki sam zwrot pojawia się w r. 104 „On przyjął ciało z Dziewicy (ὁ ἐν παρθένῳ σαρκωθείς)”. Na wyrażenie tajemnicy wcielenia Meliton używa czasownika greckiego σαρκόω, który nie występuje ani w Nowym Testamencie, ani w pismach Ojców Apostolskich czy Apologetów greckich. Justyn wprowadził wcześniej nelogizm grecki na wyrażenie tajemnicy wcielenia Chrystusa σαρκωποιεῖν (1 Apol. 32,10; 66,2; Dial. 45,4; 84,2; 100,2), ale Meliton nie idzie za nim, lecz jest pierwszym autorem chrześcijańskim, który wprowadza do użycia właśnie czasownik σαρκόω na opisanie tajemnicy wcielenia Chrystusa. Po nim będzie go używał Ireneusz, i co ciekawe, pojawi się on również w Credo nicejskim (σαρκωθέντα/incarnatus est) a także w Symbolu cezarejskim (σαρκωθέντα) i nicejsko-konstantynopolitańskim (σαρκωθέντα/incarnatus est), choć w Credo nicejskim i nicejsko-konstantynopolitańskim zostanie uzupełnione „stał się człowiekiem” (ἐνανθρωπήσανταἐ/humanatus est). W r. 66 pojawia się po raz pierwszy w Homilii tematyka wcielenia: „w niego (=człowieka cierpiącego) się też przyodział w łonie Dziewicy, skąd wyszedł człowiekiem (αὐτὸν δὲ ἐκεῖνον ἐνδυσάμενς διὰ παρθένου μήτρας καὶ προελθὼν ἄνθρωπος)”. Homila Melitona łączy wyraźnie obydwa schematy chrystologiczne Logos-sarks i Logos-anthropos i to nie pod wpływem herezji apolinaryzmu, ale z powody zwykłej konieczności.  Maryja pojawia się natomiast wyraźnie expressis verbis w r. 71 Homilii Melitona, gdzie czytamy „On to narodził się z Maryi, pięknej owieczki (Οὗτος ἐστιν ὁ τεχθεὶς ἐκ Μαρίας τῆς καλῆς ἀμνάδος)”. W tym zwrocie widzimy już wyraźnie użyty ewangeliczny czasownik τεκεῖν na wyrażenie narodzenia Jezusa oraz antydoketystyczne ἐκ, które będzie coraz częściej używane w drugiej połowie II wieku. Tekst nie wspomina nic o dziewictwie Maryi a jedynie wymienia jej imię, ale w kontekście całego tekstu nie ma wątpliwości, że dla Melitona Maryja jest Dziewicą. Zwrot Melitona „Maryja piękna owieczka (καλῆς ἀμνάδος)” z pewnością zawiera ideę dziewictwa i świętości Maryi oraz jej cierpień spowodowanych cierpieniem Jej Syna, Baranka paschalnego. Trudno natomiast do końca rozstrzygnąć czy ten zwrot można rozumieć jako „owieczka niepokalana”. Jeśli tak, to z pewnością byłaby to jedna z najstarszych określeń Maryi niepokalaną, ale bez łączenia tej idei z Jej niepokalanym poczęciem, tak jak to zostanie później określone w Kościele.