Türkçe ilk Kur ân tercümelerinden Meşhed nüshasının (293 no.) Türk dili tarihindeki yeri ve önemi

Bu makalede, Iran’in Meshed kentinde Âstan-i Quds-i Razavi Kutuphanesinde muhafaza edilen 3 tercumeden biri olan 293 numarali Kur’an tercumesinin Turk dili tarihindeki yeri ve onemi uzerinde durulacaktir. Makale, daha once Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya ile TEKE Uluslararasi Turkce Edebiyat Kultur Egitim Dergisi’nin 4/4 2015 sayisinda “Horezm Turkcesi ile yapilan Kur’ân tercumelerinden Meshed nushasi uzerine ilk bilgiler-I” basligi ile yayimladigimiz yazinin devami olup Meshed nushasinin tercume yontemi, nushanin kaynaklari, nushanin diger tercumeler ile ilgisi, metnin eskicilligi ve Turk dili tarihindeki yeri konularini ele almaktadir. Seyyidi’l-Hattât unvanli Şeyh Yusuf el-Ebâriyy oglu Muhammed tarafindan Hicri 10 Şaban 737 / Miladi 14 Mart 1337 Cuma gunu tamamlanan nusha, Sâd suresinden baslayip Kur’an-i Kerim’in sonuna kadar olan tercumesidir. Bu tercumede, daha onceki nushalarda gorulmeyen iki husus dikkat cekmektedir. Bunlardan ilki, nushanin hem kelime kelime satir arasi tercumeyi ihtiva etmesi hem de sure ve ayetlerle ilgili tefsirli hikâyelere yer vermesidir. Satir arasi tercumelerde Arapca sozcuklerin birden fazla karsiliginin bulunmasi nushanin ilgi cekici ozelliklerden biridir. Verilen karsiliklar, yer yer lehce farklarini da gostermektedir. Karsiliklardan biri Dogu Turkcesini digeri Oguz Turkcesini isaret etmektedir. Ayrica nushada cok sayida hapax ornegi de karsimiza cikmaktadir. Karahanli Turkcesi Kur’an tercumelerinden TIEM 73 nushasindan sadece 3 yil sonra istinsah edilen bu nusha, Turk dili tarihi icin son derece ehemmiyetlidir.