Józef Wacław Dąbrowski (1797–1862). Wołynianin w armii Królestwa Polskiego

W artykule, w oparciu o nieznane i tym samym niewykorzystywane dotąd przez historyków wspomnienia, przedstawione zostały dzieciństwo i młodość Józefa Wacława Dąbrowskiego, oficera wojska Królestwa Polskiego, dowódcę w randze kapitana i majora oddziałów powstańczych jesienią 1830 – latem 1831 r. Koleje jego losów i kariera wojskowa są tak typowe, jak i odbiegające od znanych i omawianych w literaturze przedmiotu schematów. Typowe, gdyż dzięki wywodzeniu się z kręgów średnio zamożnego ziemiaństwa rozpoczął służbę wojskową od stopnia kadeta, aby przed upływem roku awansować na podchorążego i uzyskać skierowanie do szkoły podchorążych, stanowiącej niezbędny etap służby potrzebny do awansu oficerskiego. Na ten przychodziło jednak podchorążym odczekać kilka lat, w przypadku Dąbrowskiego pięć, gdyż w armii Królestwa Polskiego silnie odczuwalny był nadkomplet oficerów. Spowalniało to też dalszy awans, co rodziło konflikt między „starymi”, którzy szlify oficerskie zdobywali w wojskach napoleońskich i Księstwa Warszawskiego, a „młodymi”. Od utartych schematów odbiega pochodzenie z kręgów szlachty wołyńskiej o sporych koneksjach w powiecie łuckim, staranne wykształcenie zwieńczone nauką w kolegium pijarskim, decyzja o stosunkowo szybkim zakończeniu służby, jak też wnikliwy i krytyczny ogląd stosunków panujących w armii Królestwa Polskiego.