DARPHANE DEFTERLERI IŞIĞINDA OSMANLI PİYASASINDA YABANCI SİKKELER (1766 – 1802)

Abstract

Yabancı sikkeler Osmanlı ekonomisi ve mali sisteminde çok önemli bir yere sahip olmasının yanı sıra Darbhâne-i Âmire’nin en önemli kıymetli maden kaynaklarından birisiydi. Bu nedenle darphane defterlerine yabancı sikkelerle ilgili çok önemli bilgiler yansımıştı. Söz konusu defterler, para basılırken kullanılan kıymetli madenin ne kadarının yabancı sikkelerden elde edildiği, bunların hangi sikkeler olduğu, nerelerden ve nasıl temin edildiği, Darphane’ye yabancı sikke girişinin artış ve azalış seyri gibi hususlarda dikkat çekici veriler barındırmaktadır. 1766 – 1802 yılları arasına ışık tutan bir grup darphane defterine dayanan bu araştırma, yabancı sikkelerin Osmanlı piyasasındaki ve Darphane’nin para emisyonundaki yerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ulaşılan sonuçlara göre Darphane söz konusu dönemde 3.091 tonun üzerinde gümüşü sikkeye çevirmiş, bunun yaklaşık %30 kadarını yabancı sikkeleri eriterek elde etmiştir. Darphane’ye giren yabancı sikkelerin içinde özellikle üçünün (İspanyol sikkesi riyal, solye ve Avusturya sikkesi maryaş) hususi bir yeri vardı. Bu sikkelerin bir kısmı tüccarlar tarafından Darphane’ye satılmak üzere Osmanlı topraklarına getiriliyordu. Ancak piyasada da bol miktarda tedavül ettiklerini ve kullanıldıklarını gösteren kanıtlar belgelere yansımıştı.