Znaczenie rolnictwa w Polsce na obszarach ONW jako źródła dóbr publicznych w kontekście polityki rolnej UE

Abstract

Opracowanie miało na celu ustalenie roli instytucji w ekonomii neoklasycznej i Nowej Ekonomii Instytucjonalnej (NEI) w kontekście wsparcia rolnictwa na obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (obszary ONW) w dostarczaniu społeczeństwu dóbr publicznych związanych z ochroną środowiska przyrodniczego. Równoległym jego celem było wskazanie w ujęciu gmin stanu rolnictwa na obszarach ONW na tle rolnictwa z obszarów pozostałych, a także ustalenie kierunku rozwoju wybranych działań unijnej Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) w sposób szczególny służących temu celowi. Mowa tutaj o działaniach: rolno-środowiskowo-klimatycznym (DRŚK), „rolnictwo ekologiczne” oraz zalesieniowym. Ponadto celem publikacji było wskazanie istotnie statystycznych czynników, które w gospodarstwach z gmin z wyjątkowo dużym nasyceniem użytków rolnych (UR) ONW determinują skłonność tych gospodarstw do uczestniczenia w wymienionych działaniach. Dla zrealizowania celów opracowania poddano analizie krajową i zagraniczną literaturę dotyczącą ekonomii neoklasycznej i NEI. Wykorzystano dane z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z lat 2004–2021 oraz dane z g ospodarstw rolnych obecnych w Polskim Farm Accountancy Data Network za 2021 r. Ustalono, że w 2021 r. 94,1% łącznej powierzchni analizowanych działań wystąpiło w gminach z UR ONW. W gminach z wyjątkowo dużym nasyceniem UR ONW czynnikami większej skłonności gospodarstw do realizacji wspomnianych działań okazały się: fakt posiadania mniejszego dochodu liczonego bez dopłat operacyjnych w przeliczeniu na 1 ha UR, wyższy poziom wykształcenia rolnika i jego ukierunkowanie rolnicze, obecność w najbliższej okolicy innych gospodarstw uczestniczących w tych działaniach, a także posiadanie większej powierzchni UR oraz ich lokalizacja na obszarach Natura 2000.