Sevâd’dan İstanbul’a: İslam’a Açılan Topraklardaki Kalıcılık, İktisadi Düzen ve Sosyal Adalet

Abstract

Islamiyet, hukumleri dogrultusunda oturttugu sosyal duzendeki adalet ile kisa zamanda genis kitleler arasinda yayilmistir. Islam medeniyetinin yalnizca Muslumanlarin degil, gayr-i Muslimlerin de hakkini gozeten bir yapida olmasi, Islam’in ulastigi topraklarda halkin gonlunun kazanilmasini saglamis bu vesile ile fethedilen topraklarda kalicilik tesis edilmistir. Islam fetihlerindeki bu kalicilik arastirmacilarin dikkatini cekmis ve bu kaliciligin nedenini anlamak icin cesitli teorilerden hareketle farkli cografyalardaki fetih sonrasi siyaset incelemeye tabi tutulmustur. Bu teoriler cogunlukla Islam’a acilan topraklarda kurulan sosyal duzenin toplum tarafindan sevilen ve cabucak benimsenebilen bir yapida olmasi uzerinden yurutulmustur. Ancak Islam tarihinde gayr-i Muslimlerin haklarinin gozetilmesi bakimindan gosterilebilecek iki onemli ornek olan Sevâd ve Istanbul fetihleri bir paydada bulusturularak ele alinmamistir. Bu calisma, Islam fetihlerindeki kalicilik ve sosyal adalet ilkesinden hareketle oncelikle Hz. Omer doneminde Sevâd’in daha sonra ise Istanbul’un sosyal ve ekonomik acidan fethini degerlendirmek amaciyla hazirlanmistir. Sevâd’in fethi konusunda ortaya konulan bilgiler yeni bir acidan degerlendirilmis, Istanbul’un fethi hususunda ise fetih sonrasi surecte atilan adimlarin halk uzerindeki pozitif etkisi ele alinmistir. Bu dogrultuda Osmanli devletinin fetih siyaseti, Islam tarihindeki benzer bir ornekten hareketle sosyal adalet konusunda ortaya konulan bir gorusle desteklenmistir. Islam’a acilan topraklarda sehir sakinlerinin ve sehre yeni iskan edilen nufusun ihtiyaclarina cevap verilerek sehrin sosyal ve ekonomik fethinin askeri fethinden sonra basarildigini savunan boyle bir calisma farkli disiplinlere yeni bakis acilari sunacaktir.