Katılım Finans Uygulamalarında Şerʿī Uyumsuzluk Riski ve Türkiye’de Şerʿī Yönetişim: Aktörler, Problemler ve Çözüm Arayışları

Abstract

Katılım finans ekosisteminin sürdürülebilirliğini destekleyen en önemli unsur şerʿī uyumun gözetilmesidir. Katılım finans sistemine özgü şerʿī yönetişim, bir katılım finans kurumunun faaliyetleri açısından İslam hukukuna uyumun sağlandığı etkin ve bağımsız düzenlemeleri içermektedir. Türkiye’de mevzuatlarda danışma komitesi ismiyle yer alan kurum içi şerʿī kurullar, şerʿī uyumsuzluk riskinin önlenmesi açısından şerʿī yönetişimde en önemli unsur ve sektör sürdürülebilirliğinin garantörü olarak görülmektedir. Şerʿī yönetişim modelleri dünyada farklı biçimlerde uygulanmakla beraber, uluslararası düzenleyiciler katılım bankacılığı, tekâfül ve katılım sermaye piyasası dahil tüm paydaşları kapsayacak merkezi bir üst kurulun varlığını tavsiye etmektedir. Türkiye’de TKBB Danışma Kurulu nezdindeki katılım bankacılığı merkezi şerʿī yönetişim yapılanması dışında bir üst yapı bulunmamaktadır. Finansal istikrarı ve operasyonel verimliliği korumak amacıyla güvenli, şeffaf ve sağlam bir şerʿī yönetişim mekanizması gereklidir. Şerʿī yönetişimde ulusal düzenlemelerin ve uygulamaların, AAOIFI ve IFSB tarafından yayınlanan uluslararası standartlarla da uyum göstermesi beklenmektedir. Gitgide yaygınlaşan “konvansiyonel sistemden farkı yok algısı”, katılım finansın varlığı açısından yüksek risk oluşturmaktadır. Bu makalede, Türkiye’de şerʿī yönetişim çerçevesi, sistemdeki aktörler, yürüttükleri fonksiyonlar ve uygulamadaki problemler incelenmiştir. Katılım Finans Kanun Tasarısı ile şerʿī uyumsuzluk riski içeren problemlere ne ölçüde çözüm üretildiği değerlendirilmeye çalışılmıştır.