OSMANLI DEVLETİ’NİN ORTADOĞU’DA KÖLE TİCARETİNİ ENGELLEME ÇALIŞMALARI

Abstract

Insanligin tarih sahnesine ciktigi zamandan beri var oldugu dusunulen kolelik, insanligin medeni gelismesine paralel bir gelisme gostermistir. Degisen sartlar, ozellikle ekonomik faaliyetlere dayali uretim iliskilerindeki gelismeler, koleligi de sekillendirecektir. Ilkcaglarda yalnizca tarimsal uretim islerinde kullanilan koleler, daha sonraki donemlerde bircok alanda kullanilmaya baslanmistir. Kolelige dair tarih boyunca yasanan gelismeler her toplumda ve her medeniyette farkli bir seyir izlemistir. Cografi bakimdan farkliliklar gosteren kolelik toplumsal degerler ve inanc sistemlerine gore sekillenmistir. Aydinlanma Cagi olarak bilinen 18. yuzyildan itibaren yasanan bilimsel ve fikri gelismeler, toplumlarin bircok kurumunu etkiledigi gibi, kolelik kurumunda da degisiklige neden olmustur. Batida gelisen cagdas ve ozgurlukcu fikir hareketleri 19. yuzyildan itibaren Osmanli Devleti’ne sirayet etmis, devlet ve toplum hayatinda onemli degisikliklere yol acmisti. Ozellikle Tanzimat doneminden itibaren Osmanli Devleti, kolelik sisteminde cagdas gelismeleri takip etmis ve topraklarinda koleligin yasaklanmasi icin bazi onlemler almistir. Bu onemlerin alindigi bolgelerden biri de Ortadogu’dur. Cesitli talimat ve fermanlarla bolgedeki kole ticaretini sona erdirmeye calisan Osmanli Devleti’nin girisimlerini iceren bu calisma icin arsiv vesikalari kullanilmistir. Vesikalara gore Osmanli cografyasi acisindan onemli bir kole ticaret bolgesi olan Ortadogu’da, bu ticaretin yapilmasini engellemek icin yogun bir caba verilmistir. Ancak bu yogun cabalara karsin Ortadogu’da kole ticaretine tam olarak engel olunamadigi gorulmektedir.