Επιτελώντας την Ασούρα στον Πειραιά

Abstract

Η έρευνα εξετάζει την τελετουργία της Ασούρα, όπως επιτελείται από την πακιστανική σιιτική κοινότητα στον Πειραιά. Η Ασούρα είναι η μέρα του πένθους για το μαρτύριο του ιμάμη Χουσεΐν, ο οποίος ήταν εγγονός του Προφήτη και τρίτος ιμάμης και ηγήθηκε μιας εξέγερσης εναντίον του Ομεϋά χαλίφη Γιαζίντ Α΄, γεγονός που οδήγησε τελικά στον αποκεφαλισμό του κατά τη μάχη της Κερμπάλα το 680 μ.Χ. Στη μάχη αυτή βασίζεται το κεντρικό αφήγημα γύρω από το οποίο οι σιιίτες μουσουλμάνοι συγκροτούν την πολιτική τους ταυτότητα ως μετανάστες και τη θρησκευτική τους ταύτιση ως μειονότητα σε σχέση με τους σουνίτες μουσουλμάνους στην Ελλάδα. Η Ασούρα τιμάται κάθε χρόνο με τελετουργίες θρήνου και δημόσιες ακολουθίες που σε ορισμένες περιπτώσεις περιλαμβάνουν την πρακτική του αυτομαστιγώματος. Η εκτός συμφραζομένων εστίαση στην πράξη του αυτομαστιγώματος, η οποία υπερτονίζεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, επανισχυροποιεί τοπικά στερεότυπα για τις πρακτικές της σιιτικής κοινότητας ως «ασύμβατες» με «ελληνικές» πολιτισμικές αξίες. Κοινωνικές αναπαραστάσεις των σιιτών ως «βαρβαρικών Άλλων» ανακαλούνται συχνά στον δημόσιο λόγο ώστε να υποστηρίξουν ισλαμοφοβικά και φυλετικοποιημένα αφηγήματα αντικοσμοπολιτισμού. Αντιμέτωποι ωστόσο με την ξενοφοβία και την κοινωνική αποξένωση, οι σιίτες επιχειρούν συστηματικά να αρθρώσουν αντιαφηγήματα «πολιτισμικής οικειότητας», τα οποία δίνουν έμφαση στις ομοιότητες ανάμεσα στη δική τους θρηνητική τελετουργία και σε ποικίλες ενσώματες επιτελέσεις πίστης από τα πολιτισμικά συμφραζόμενα του ελλαδικού χώρου, όπως το προσκύνημα στην Τήνο ή τα Αναστενάρια. Η έρευνα έχει τριπλό στόχο. Πρώτον, καταγράφει τον πολιτικό αγώνα της κοινότητας να προάγει διαλεκτικά και πρακτικά ένα όραμα πολιτειότητας βασισμένο σε ενσώματες και συν-αισθη(μα)τικές συνισταμένες υποκειμενικότητας. Δεύτερον, αναλύει τον πλούσιο μετασυμβολικό χαρακτήρα που προσλαμβάνει η Ασούρα στο μεταναστευτικό πλαίσιο, καθώς μεταμορφώνεται σε ιδίωμα έκφρασης και διαχείρισης αισθημάτων απώλειας τα οποία συνδέονται με μεταναστευτικές διαδρομές. Τρίτον, εκκινώντας από την περίπτωση της Ασούρα, αλλά και διευρύνοντας την ερευνητική οπτική με αναφορά σε άλλα παραδείγματα θρηνητικών επιτελέσεων, εξετάζει πώς η ποιητική της «πολιτισμικής οικειότητας» αρθρώνεται εκ νέου σε σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές, με επίκεντρο τις παραστατικές τέχνες.