TOPLUMA YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER BAĞLAMINDA ANADOLU NOTLARI (I-II)

Abstract

Edebiyatın pek çok türünde eserler vermiş olan Reşat Nuri Güntekin, Cumhuriyet Dönemi’nin öne çıkan isimlerinden biridir. Roman, hikâye ve tiyatro gibi kurgusal eserlerinde Anadolu’ya ve Anadolu’nun sorunlarına sıklıkla değinen Güntekin’in tespitleri, bizzat kendi gözlemlerinin ürünüdür. Yazarın hem çocukluğunda hem de yetişkinlik döneminde Anadolu’da seyahat etme ve yaşama imkânı bulması onun Anadolu toplumu ile ilgili gerçekçi tespitler yapmasına ortam hazırlamıştır. Kimi kaynaklarda gezi yazısı kimi kaynaklarda deneme türü kapsamında değerlendirilen Anadolu Notları da yazarın müfettiş olarak gittiği Anadolu şehirlerindeki tecrübelerini, gözlemlerini ve eleştirilerini içeren yazılarından oluşmaktadır. Söz konusu yazılarda topluma yöneltilen eleştiriler cahillik, bencillik, çıkarcılık, ikiyüzlülük gibi insan tutumları ile birlikte, kimi kurum ve otoritelerin kusurlu işleyişleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Metinlerde tahkiyevî bir üslup benimsemesinin yanında zaman zaman ironiye de başvuran yazar, özellikle Anadolu insanına yönelttiği eleştirilerde konuyu her yönüyle ele alarak eleştirisinin şiddetini dengelemeye çalışır. Öte yandan yazarın resmî kurumları eleştirirken daha keskin ve duygusallıktan uzak tespitler yaptığı görülmektedir. Bu durum, kendisi de bir devlet görevlisi olarak Anadolu’da bulunan yazarın hissettiği sorumluluk duygusuyla açıklanabilir. Bu çalışmada öncelikle Güntekin’in edebî kişiliğine kısaca değinilecek, Anadolu Notları hakkında genel bilgiler verildikten sonra buradaki yazılardan hareketle topluma yöneltilen eleştiriler tespit edilecektir.