Bir kimsenin bir söz veya davranışını pekiştirmek, inandırıcılığını ve güvenilirliğini arttırmak amacıyla inandığı Tanrı ya da kutsal değerlerinin ad ve sıfatlarını kullanıp bunun yanında yaptığı ya da yapacağı eylem hakkında onları şahit göstermesi olan yemin eylemi dünyanın pek çok din ve medeniyetinde olduğu gibi İslâmiyet'te de muhtelif durumlarda başvurulabilir bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte sık yemin edilmesi doğru görülmeyip yeminin bozulması da büyük bir günah sayılmaktadır. Türk tarihi içinde de yemin eylemi hem İslâm öncesi Eski Türk âdetlerinde hem de İslâmiyet'i kabul sonrasında önemli bir olgu olarak görülmektedir. Bu doğrultuda Türkiye Selçuklu devletinde de sultanlar, çeşitli hadiselerde söz ve davranışlarının doğruluğunu göstermek amacıyla muhataplarına karşı sözlü yeminlerde bulunup yazılı olarak da sevgend-nâme, ahid-nâme gibi yemin mektupları yazmışlardır. İttifak, dostluk kurmak, af ve emân vermek gibi çeşitli durum ve talepler üzerine yemin ettikleri görülen Türkiye Selçuklu sultanlarının bu eylemleri, yemin etmenin dinî bir mükellefiyet olduğu düşünüldüğünde bir inanç meselesi ve önemli bir dinî sorumluluk olarak da değerlendirilebilir ve bu hususiyet de Türkiye Selçuklu sultanlarının iç ve inanç dünyaları hakkında da bilgi edinmemizi sağlar. Ayrıca yaratıcıdan başka üzerlerinde bir güç bulunmayan dünyevî otoritenin sahibi sultanlara karşı muhataplarının da elde etmek ya da korumak istedikleri şeyler hakkında onlardan yemin almak dışında geçerli bir güvenceleri olmadığı görüldüğünde sultanların yeminlerinin önemi daha da anlaşılmaktadır. Bu düşüncelerden hareketle bu çalışmada Türkiye Selçuklu sultanlarının hangi durumlarda, nasıl ve kimlere karşı yemin ettikleri üzerinde kaynaklarda tespit edilen örnekler tetkik edilecektir.
{"title":"Türkiye Selçuklu Sultanlarının Yeminleri","authors":"Seyfullah Tüzmek","doi":"10.16985/mtad.1351430","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1351430","url":null,"abstract":"Bir kimsenin bir söz veya davranışını pekiştirmek, inandırıcılığını ve güvenilirliğini arttırmak amacıyla inandığı Tanrı ya da kutsal değerlerinin ad ve sıfatlarını kullanıp bunun yanında yaptığı ya da yapacağı eylem hakkında onları şahit göstermesi olan yemin eylemi dünyanın pek çok din ve medeniyetinde olduğu gibi İslâmiyet'te de muhtelif durumlarda başvurulabilir bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte sık yemin edilmesi doğru görülmeyip yeminin bozulması da büyük bir günah sayılmaktadır. Türk tarihi içinde de yemin eylemi hem İslâm öncesi Eski Türk âdetlerinde hem de İslâmiyet'i kabul sonrasında önemli bir olgu olarak görülmektedir. Bu doğrultuda Türkiye Selçuklu devletinde de sultanlar, çeşitli hadiselerde söz ve davranışlarının doğruluğunu göstermek amacıyla muhataplarına karşı sözlü yeminlerde bulunup yazılı olarak da sevgend-nâme, ahid-nâme gibi yemin mektupları yazmışlardır. İttifak, dostluk kurmak, af ve emân vermek gibi çeşitli durum ve talepler üzerine yemin ettikleri görülen Türkiye Selçuklu sultanlarının bu eylemleri, yemin etmenin dinî bir mükellefiyet olduğu düşünüldüğünde bir inanç meselesi ve önemli bir dinî sorumluluk olarak da değerlendirilebilir ve bu hususiyet de Türkiye Selçuklu sultanlarının iç ve inanç dünyaları hakkında da bilgi edinmemizi sağlar. Ayrıca yaratıcıdan başka üzerlerinde bir güç bulunmayan dünyevî otoritenin sahibi sultanlara karşı muhataplarının da elde etmek ya da korumak istedikleri şeyler hakkında onlardan yemin almak dışında geçerli bir güvenceleri olmadığı görüldüğünde sultanların yeminlerinin önemi daha da anlaşılmaktadır. Bu düşüncelerden hareketle bu çalışmada Türkiye Selçuklu sultanlarının hangi durumlarda, nasıl ve kimlere karşı yemin ettikleri üzerinde kaynaklarda tespit edilen örnekler tetkik edilecektir.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"135 25","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139252239","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Halk kütüphanesi olarak çalışan Osmanlı cami kütüphanelerinin vakfiyelerinin çoğu günümüze ulaşmıştır. Kitap vâkıfları tahmin edilenden daha fazladır. İlk dönemlerdeki sıklıkla camilere, tekke ve zaviyelere kurulan birkaç dolaplık kütüphanelerin yerini zamanla müstakil kütüphaneler almıştır. Vâkıfın kitap listesini, kimlere ne şartlarda hizmet verileceğini, teşkilatlanmasını belirleyen bu vakfiyeler, kitaplarının bakımsızlıktan, yırtılmaktan ve hırsızlıktan korunmasını sağlayacak maddeleri de kapsar. Kitap vâkıflarının en önemli sorunu kitaplarının bekası olduğundan vakfiyelerde kitapları korumak için birçok önlem alınmıştır. Ancak 19. yüzyıla gelindiğinde atıl kalan cami kütüphanelerindeki kitaplar hızla eksilmeye başlar. Yurtiçinde ve yurtdışında satılmaya başlayan vakıf kitaplarını korumakla ilgili ilk önlemler Evkaf-ı Hümayun Nezareti tarafından alınmaya çalışılmıştır. Vakıf kitapları yurtdışına kaçırılıyorsa da ilk Asar-ı Atika Nizamnâmelerinde koruyucu maddeler yer almaz. Vakıf kitapların tespit ve kayıt çalışmalarının başlaması koleksiyonları bilinir hale getirmiş, Evkâf-ı İslâmiye Müzesi bir kısmını kurtarmıştır. Bu çalışmada cami kütüphanelerine, vakfiyelerdeki kitapları koruma önlemlerine, yaşanan sıkıntılara ve vakıf kitaplarının devlet malı olarak korunma serüvenine yer verilmiştir.
{"title":"Cami Kütüphane Vakfiyelerinden Nizamnamelere Kitapları Koruma Yöntemleri","authors":"Sevgi Di̇ker","doi":"10.16985/mtad.1306414","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1306414","url":null,"abstract":"Halk kütüphanesi olarak çalışan Osmanlı cami kütüphanelerinin vakfiyelerinin çoğu günümüze ulaşmıştır. Kitap vâkıfları tahmin edilenden daha fazladır. İlk dönemlerdeki sıklıkla camilere, tekke ve zaviyelere kurulan birkaç dolaplık kütüphanelerin yerini zamanla müstakil kütüphaneler almıştır. Vâkıfın kitap listesini, kimlere ne şartlarda hizmet verileceğini, teşkilatlanmasını belirleyen bu vakfiyeler, kitaplarının bakımsızlıktan, yırtılmaktan ve hırsızlıktan korunmasını sağlayacak maddeleri de kapsar. Kitap vâkıflarının en önemli sorunu kitaplarının bekası olduğundan vakfiyelerde kitapları korumak için birçok önlem alınmıştır. Ancak 19. yüzyıla gelindiğinde atıl kalan cami kütüphanelerindeki kitaplar hızla eksilmeye başlar. Yurtiçinde ve yurtdışında satılmaya başlayan vakıf kitaplarını korumakla ilgili ilk önlemler Evkaf-ı Hümayun Nezareti tarafından alınmaya çalışılmıştır. Vakıf kitapları yurtdışına kaçırılıyorsa da ilk Asar-ı Atika Nizamnâmelerinde koruyucu maddeler yer almaz. Vakıf kitapların tespit ve kayıt çalışmalarının başlaması koleksiyonları bilinir hale getirmiş, Evkâf-ı İslâmiye Müzesi bir kısmını kurtarmıştır. Bu çalışmada cami kütüphanelerine, vakfiyelerdeki kitapları koruma önlemlerine, yaşanan sıkıntılara ve vakıf kitaplarının devlet malı olarak korunma serüvenine yer verilmiştir.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"13 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139276227","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Bu çalışmada Rusya’nın 1736 Mart’ında Azak’ı işgal etmesiyle başlayan savaşı sonlandırmak için Osmanlı yönetiminin tayin ettiği mükâleme ordusu ile arabulucu Avrupalı devletlerden Avusturya, İngiltere ve Felemenk elçileri ve beraberindekilerin ihtiyaçları için yapılan hazırlıklar ele alınmıştır. Harbin başlamasıyla birlikte Avusturya kralı VI. Karl, Rusya ile yapılan 1726, 1733 ve 1737 anlaşmaları gereği Osmanlı Devleti’yle bir savaş olması halinde harbe girmeyi taahhüt etmişti. Nitekim görünürde sulhu görüşmek gerçekte ise barış yapılacağı gayesiyle süreci uzatıp hazırlıkları tamamlayarak savaşa girmeyi amaçlamıştı. Bunu gerçekleştirmek için Talman’ı görüşmeleri başlatmak için elçi olarak görevlendirmişti. Osmanlı Devleti ise müzakerelere katılmak üzere bir murahhas heyeti tayin ettiği gibi İstanbul’daki İngiltere ve Felemenk elçilerinin arabulucu olmasını isteyerek görüşmelere katılmalarını talep etmişti. Neticede İstanbul’dan hareket eden Osmanlı mükâleme ordusu ile Avrupalı elçilerin Kasım 1737 başına kadar ki beslenme, konaklama, ulaşım-nakliye, yol harcırahları ve tayinat harcamaları Osmanlı Devleti tarafından karşılanmıştı. Bunların yapılması için satın alma, kiralama ve halkın vergileri takas olunarak temin edilmeye çalışılmıştı. Araştırma sonunda barış müzakerelerine katılan mükâleme ordusu ile yabancı elçi ve beraberindekilere yapılan masrafların tespiti, ne tür harcamaların yapıldığı ve bunun hazineye getirdiği maliyetin boyutu ele alınacaktır.
{"title":"Preparations and Expenses Made for the Delegation and Mediating Ambassadors Dispatched to the 1737 Peace Negotiations","authors":"Ömer Çağatay","doi":"10.16985/mtad.1336762","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1336762","url":null,"abstract":"Bu çalışmada Rusya’nın 1736 Mart’ında Azak’ı işgal etmesiyle başlayan savaşı sonlandırmak için Osmanlı yönetiminin tayin ettiği mükâleme ordusu ile arabulucu Avrupalı devletlerden Avusturya, İngiltere ve Felemenk elçileri ve beraberindekilerin ihtiyaçları için yapılan hazırlıklar ele alınmıştır. Harbin başlamasıyla birlikte Avusturya kralı VI. Karl, Rusya ile yapılan 1726, 1733 ve 1737 anlaşmaları gereği Osmanlı Devleti’yle bir savaş olması halinde harbe girmeyi taahhüt etmişti. Nitekim görünürde sulhu görüşmek gerçekte ise barış yapılacağı gayesiyle süreci uzatıp hazırlıkları tamamlayarak savaşa girmeyi amaçlamıştı. Bunu gerçekleştirmek için Talman’ı görüşmeleri başlatmak için elçi olarak görevlendirmişti. Osmanlı Devleti ise müzakerelere katılmak üzere bir murahhas heyeti tayin ettiği gibi İstanbul’daki İngiltere ve Felemenk elçilerinin arabulucu olmasını isteyerek görüşmelere katılmalarını talep etmişti. Neticede İstanbul’dan hareket eden Osmanlı mükâleme ordusu ile Avrupalı elçilerin Kasım 1737 başına kadar ki beslenme, konaklama, ulaşım-nakliye, yol harcırahları ve tayinat harcamaları Osmanlı Devleti tarafından karşılanmıştı. Bunların yapılması için satın alma, kiralama ve halkın vergileri takas olunarak temin edilmeye çalışılmıştı. Araştırma sonunda barış müzakerelerine katılan mükâleme ordusu ile yabancı elçi ve beraberindekilere yapılan masrafların tespiti, ne tür harcamaların yapıldığı ve bunun hazineye getirdiği maliyetin boyutu ele alınacaktır.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"32 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139278857","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Türkler, tarihleri en eski zamanlara kadar ulaşan köklü bir millettir. Sözlü ve yazılı kaynaklar ışığında yapılan çalışmalarda bu milletin güçlü bir medeniyete sahip olduğu görülür. Hızla değişen ve gelişen tarihî süreçte, güçlü bir medeniyet oluşturabilmek, millî ve manevi değerlerde süreklilik ve bu değerlere bağlılık gerektirir. Türkler bu özellikleri ile tarih boyu siyasi, sosyal ve kültürel alanda varlıklarını devam ettirmişlerdir. Nitekim kurdukları devletler yıkılıp dağıldığında millî şuur ve manevi inanç ile tüm zorlukları aşarak yeni bir devlet kurmayı başarmışlardır. Ancak 20. yüzyıla gelindiğinde kurdukları en uzun ömürlü devlet olan Osmanlı Devleti yıkılmıştır. Değişen şartlarda çok uluslu devlet yapısından ulus devlet anlayışına geçilmesi gerektiği anlaşılmış ve Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde art arda gelen siyasi ve askerî başarısızlıklar, Türk milletini psikolojik bakımdan yormuştur. Bu durumun farkında olan dönem idarecileri yeni devletin sağlam temeller üzerinde kurulup inşa edilmesi için kültür, dil, edebiyat, sanat gibi alanlarda millî kimlik odaklı birtakım çalışmalar yapmışlardır. Âşıklık geleneği de yeni devletin ideolojisinin halka benimsetilmesinde faydalanılan alanlar arasında yer almıştır. Geleneğin öneminin ve âşıkların işlevinin farkında olan idareciler, bu dönemde âşıkları maddi ve manevi anlamda desteklemişlerdir. Yeni bir devletin kurulup kökleşmesi aşamasında ise âşıkların, millî kimlik inşası için kolektif bir çalışma yaptıkları tespit edilmiştir. Yapılan incelemelerde âşıkların anadil ve dil bilinci, bayrak, din duygusu, millî bayramlar, millî birlik ve beraberlik, millî egemenlik, millî kahramanlar, milliyeti sevme, şehitlik ve gazilik, Türk tarihi, vatan/memleket sevgisi, yenileşme/modernleşme çalışmaları gibi temlerde duygu ve düşüncelerini nasihat yoluyla halka kolektif bir şekilde anlatmaya çalıştıkları görülmüştür. Bu çalışmada Cumhuriyet Devri âşıklarının millî bir kimlik inşasında kolektif nasihatlerinde yer alan millî temler, milliyetçilik sosyolojisi bağlamında tematik düzlemde incelenecek, âşıkların yeni bir ideolojiyle kurulan devletin güçlenmesinde ve korunmasındaki işlevleri değerlendirilecektir.
{"title":"Functional Perspective on the Thematic to Collective Advice of Minstrels in the Construction of National Identity","authors":"Halil Bunsuz","doi":"10.16985/mtad.1369448","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1369448","url":null,"abstract":"Türkler, tarihleri en eski zamanlara kadar ulaşan köklü bir millettir. Sözlü ve yazılı kaynaklar ışığında yapılan çalışmalarda bu milletin güçlü bir medeniyete sahip olduğu görülür. Hızla değişen ve gelişen tarihî süreçte, güçlü bir medeniyet oluşturabilmek, millî ve manevi değerlerde süreklilik ve bu değerlere bağlılık gerektirir. Türkler bu özellikleri ile tarih boyu siyasi, sosyal ve kültürel alanda varlıklarını devam ettirmişlerdir. Nitekim kurdukları devletler yıkılıp dağıldığında millî şuur ve manevi inanç ile tüm zorlukları aşarak yeni bir devlet kurmayı başarmışlardır. Ancak 20. yüzyıla gelindiğinde kurdukları en uzun ömürlü devlet olan Osmanlı Devleti yıkılmıştır. Değişen şartlarda çok uluslu devlet yapısından ulus devlet anlayışına geçilmesi gerektiği anlaşılmış ve Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde art arda gelen siyasi ve askerî başarısızlıklar, Türk milletini psikolojik bakımdan yormuştur. Bu durumun farkında olan dönem idarecileri yeni devletin sağlam temeller üzerinde kurulup inşa edilmesi için kültür, dil, edebiyat, sanat gibi alanlarda millî kimlik odaklı birtakım çalışmalar yapmışlardır. Âşıklık geleneği de yeni devletin ideolojisinin halka benimsetilmesinde faydalanılan alanlar arasında yer almıştır. Geleneğin öneminin ve âşıkların işlevinin farkında olan idareciler, bu dönemde âşıkları maddi ve manevi anlamda desteklemişlerdir. Yeni bir devletin kurulup kökleşmesi aşamasında ise âşıkların, millî kimlik inşası için kolektif bir çalışma yaptıkları tespit edilmiştir. Yapılan incelemelerde âşıkların anadil ve dil bilinci, bayrak, din duygusu, millî bayramlar, millî birlik ve beraberlik, millî egemenlik, millî kahramanlar, milliyeti sevme, şehitlik ve gazilik, Türk tarihi, vatan/memleket sevgisi, yenileşme/modernleşme çalışmaları gibi temlerde duygu ve düşüncelerini nasihat yoluyla halka kolektif bir şekilde anlatmaya çalıştıkları görülmüştür. Bu çalışmada Cumhuriyet Devri âşıklarının millî bir kimlik inşasında kolektif nasihatlerinde yer alan millî temler, milliyetçilik sosyolojisi bağlamında tematik düzlemde incelenecek, âşıkların yeni bir ideolojiyle kurulan devletin güçlenmesinde ve korunmasındaki işlevleri değerlendirilecektir.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"258 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139284014","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Bildungsroman Türk diline “büyüme” ya da “oluşum” romanı adıyla aktarılan bir roman türüdür. Roman kişisinin anlatı boyunca yaşayacağı büyüme/olgunlaşma sürecine odaklanan bu roman türünün geçmişi oldukça eski zamanlara dayandırılabilmekle birlikte kadın yazarların artması ile bu türün gördüğü rağbetin de arttığı görülmektedir. Alev Alatlı romanlarında toplumsal yapının kodlarını çözme girişiminden geri durmayan bir yazardır. Romanlarında modern Türk toplumunun duyuş, düşünüş, yaşayış biçimlerine dair önemli gözlemler, tespitler yer almaktadır. Kadere Karşı Koy A.Ş. de bu romanlardan biri olmakla birlikte konusu itibariyle roman kişisinin yaşayacağı bildungs sürecine özel ilgi göstermektedir. Çalışma bildungsroman türüne ilişkin bilgi verilmesiyle başlayacaktır. Ardından Kadere Karşı Koy A.Ş. romanı bildungsromanın temel nitelikleri açısından ayrıntılı olarak değerlendirilecek ve ulaşılan tespitler öz biçimde ortaya konulacaktır.
{"title":"Reading Kadere Karşı Koy A.Ş As a Bildungsroman Example","authors":"Berna AKYÜZ SİZGEN","doi":"10.16985/mtad.1364313","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1364313","url":null,"abstract":"Bildungsroman Türk diline “büyüme” ya da “oluşum” romanı adıyla aktarılan bir roman türüdür. Roman kişisinin anlatı boyunca yaşayacağı büyüme/olgunlaşma sürecine odaklanan bu roman türünün geçmişi oldukça eski zamanlara dayandırılabilmekle birlikte kadın yazarların artması ile bu türün gördüğü rağbetin de arttığı görülmektedir. Alev Alatlı romanlarında toplumsal yapının kodlarını çözme girişiminden geri durmayan bir yazardır. Romanlarında modern Türk toplumunun duyuş, düşünüş, yaşayış biçimlerine dair önemli gözlemler, tespitler yer almaktadır. Kadere Karşı Koy A.Ş. de bu romanlardan biri olmakla birlikte konusu itibariyle roman kişisinin yaşayacağı bildungs sürecine özel ilgi göstermektedir. Çalışma bildungsroman türüne ilişkin bilgi verilmesiyle başlayacaktır. Ardından Kadere Karşı Koy A.Ş. romanı bildungsromanın temel nitelikleri açısından ayrıntılı olarak değerlendirilecek ve ulaşılan tespitler öz biçimde ortaya konulacaktır.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"29 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139314055","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Töre Bitiği, Gregoryan Kıpçakların hayatlarını düzenleyen, toplumsal ilişkilerini belirleyen bir hukuk metnidir. Mihitar Goş tarafından 12. yüzyılda Hay diliyle yazılan Dadastan Girk (Yargı Kitabı) 1518-1519 yılları arasında Hay dilinden Latinceye, 1523 yılında Kral I. Zigmont himayesinde Latinceden Lehçeye ve aynı tarihte Lehçeden Gregoryan Muhiti Kıpçak Türkçesine tercüme edilmiştir. Bu tercüme sırasında, Dadastan Girk’in giriş bölümü ve 98 maddesi Hay dilinden Kıpçak Türkçesine doğrudan tercüme edilmiş ve bu bölümlere ek olarak 24 madde Gregoryan Kıpçaklar tarafından Kıpçak Türkçesi ile eklenmiştir. Bu 24 ek madde dışında, Yargılama Usulü Yasaları bölümü tamamıyla Gregoryan Kıpçaklar tarafından yazılmıştır. Bu sayede Töre Bitiği metni sadece tercüme bir metin değil aynı zamanda Gregoryan Kıpçaklar tarafından yeniden oluşturulmuş bir metin olma özelliği kazanmıştır. Bu çalışmada önce, Gregoryan Kıpçaklar, Kıpçakların Gürcü ve Haylarla ilişkileri, Töre Bitiği’nin oluşum süreci, nüshaları ve içeriği hakkında bilgiler verilmiştir. Sonrasında, metninde eserin dili hakkında yazılan açıklamalar ve eserdeki millet ve dil ayrımları incelenmiştir. Bu metinde yer alan dil ve millet bilgileri aynı dille yazılan diğer eserlerdeki bilgiler ile birlikte değerlendirilmiştir. Bu bilgiler ışığında bu eserlerin yazıldığı dilin Gregoryan Muhiti Kıpçak Türkçesi terimi ile isimlendirilmesinin gerekçeleri sunulmuştur.
{"title":"The Term of Gregorian Zone Kipchak Turkish Based on the Text of Tore Bitiki","authors":"Soner Atalan","doi":"10.16985/mtad.1362371","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1362371","url":null,"abstract":"Töre Bitiği, Gregoryan Kıpçakların hayatlarını düzenleyen, toplumsal ilişkilerini belirleyen bir hukuk metnidir. Mihitar Goş tarafından 12. yüzyılda Hay diliyle yazılan Dadastan Girk (Yargı Kitabı) 1518-1519 yılları arasında Hay dilinden Latinceye, 1523 yılında Kral I. Zigmont himayesinde Latinceden Lehçeye ve aynı tarihte Lehçeden Gregoryan Muhiti Kıpçak Türkçesine tercüme edilmiştir. Bu tercüme sırasında, Dadastan Girk’in giriş bölümü ve 98 maddesi Hay dilinden Kıpçak Türkçesine doğrudan tercüme edilmiş ve bu bölümlere ek olarak 24 madde Gregoryan Kıpçaklar tarafından Kıpçak Türkçesi ile eklenmiştir. Bu 24 ek madde dışında, Yargılama Usulü Yasaları bölümü tamamıyla Gregoryan Kıpçaklar tarafından yazılmıştır. Bu sayede Töre Bitiği metni sadece tercüme bir metin değil aynı zamanda Gregoryan Kıpçaklar tarafından yeniden oluşturulmuş bir metin olma özelliği kazanmıştır. Bu çalışmada önce, Gregoryan Kıpçaklar, Kıpçakların Gürcü ve Haylarla ilişkileri, Töre Bitiği’nin oluşum süreci, nüshaları ve içeriği hakkında bilgiler verilmiştir. Sonrasında, metninde eserin dili hakkında yazılan açıklamalar ve eserdeki millet ve dil ayrımları incelenmiştir. Bu metinde yer alan dil ve millet bilgileri aynı dille yazılan diğer eserlerdeki bilgiler ile birlikte değerlendirilmiştir. Bu bilgiler ışığında bu eserlerin yazıldığı dilin Gregoryan Muhiti Kıpçak Türkçesi terimi ile isimlendirilmesinin gerekçeleri sunulmuştur.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"205 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139317010","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) yüksek irtifa hava keşfi alanında ihtiyacını karşılamak için Lockheed tarafından CL-282 model bir uçak tasarlanmıştı. U-2 olarak bilinen bu proje başlangıçta ABD Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından kabul görmemişti. Ancak dönemin ABD Başkanı Eisenhower’ın da desteği ile Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) projenin yürütücüsü olmayı kabul etmişti. Özel kamera ve elektronik ekipmanları ile donatılan U-2 uçaklarının temel görevi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) stratejik askerî tesislerini gözetlemekti. İlk müfrezesi Almanya’da kurulan bu uçakların en bilinen faaliyetleri ise Türkiye’den Adana’daki İncirlik Hava Üssü’nden gerçekleştirilen uçaklarla gerçekleştirilmişti. Adana’daki U-2 birimi olan Müfreze B Pakistan’ın Peşaver, Norveç’in Bodo üslerini de kullanmaktaydı. U-2 için hazırlanan plana Grand Slam Operasyonu adı verildi. Bu operasyon SSCB topraklarını boydan boya geçecek ilk istihbarat uçuşuydu. Bu tarihi uçuş için deneyimli pilotlardan Francis Gary Powers seçilmişti. Ancak Powers’ın pilotu olduğu U-2’nin SSCB sınırları içerisinde düşürülmesi operasyonu planlanmayan bir noktaya taşıdı. Pilotun sağ olarak Sovyetler tarafından ele geçirilmesi yönetilmesi zor bir krize sebep oldu. SSCB, hadisenin ardından ABD ile birlikte onun müttefiklerini de sorumlu tuttu. Bu yönüyle kriz Türkiye’nin de müdahil olduğu uluslararası bir boyut kazandı. SSCB’nin Birleşmiş Milletler (BM) gündemine getirdiği bu olay Türkiye’de konuşlu U-2 müfrezesinin geri çekilmesine neden oldu. Soğuk Savaş’ın dikkat çeken diplomatik krizlerinden olan U-2 hadisesini inceleyen bu çalışmada, tarafların resmî kayıtları, dönemin basını, pilotun hatıraları ve U-2 programı üzerine yapılmış özel çalışmalardan yararlanılmaktadır.
{"title":"Soğuk Savaş Döneminde Türkiye’yi Etkileyen Bir Kriz: ABD İstihbarat Uçağının Düşürülmesi (1 Mayıs 1960)","authors":"Selim Hüsem","doi":"10.16985/mtad.1297478","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1297478","url":null,"abstract":"İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) yüksek irtifa hava keşfi alanında ihtiyacını karşılamak için Lockheed tarafından CL-282 model bir uçak tasarlanmıştı. U-2 olarak bilinen bu proje başlangıçta ABD Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından kabul görmemişti. Ancak dönemin ABD Başkanı Eisenhower’ın da desteği ile Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) projenin yürütücüsü olmayı kabul etmişti. Özel kamera ve elektronik ekipmanları ile donatılan U-2 uçaklarının temel görevi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) stratejik askerî tesislerini gözetlemekti. İlk müfrezesi Almanya’da kurulan bu uçakların en bilinen faaliyetleri ise Türkiye’den Adana’daki İncirlik Hava Üssü’nden gerçekleştirilen uçaklarla gerçekleştirilmişti. Adana’daki U-2 birimi olan Müfreze B Pakistan’ın Peşaver, Norveç’in Bodo üslerini de kullanmaktaydı. U-2 için hazırlanan plana Grand Slam Operasyonu adı verildi. Bu operasyon SSCB topraklarını boydan boya geçecek ilk istihbarat uçuşuydu. Bu tarihi uçuş için deneyimli pilotlardan Francis Gary Powers seçilmişti. Ancak Powers’ın pilotu olduğu U-2’nin SSCB sınırları içerisinde düşürülmesi operasyonu planlanmayan bir noktaya taşıdı. Pilotun sağ olarak Sovyetler tarafından ele geçirilmesi yönetilmesi zor bir krize sebep oldu. SSCB, hadisenin ardından ABD ile birlikte onun müttefiklerini de sorumlu tuttu. Bu yönüyle kriz Türkiye’nin de müdahil olduğu uluslararası bir boyut kazandı. SSCB’nin Birleşmiş Milletler (BM) gündemine getirdiği bu olay Türkiye’de konuşlu U-2 müfrezesinin geri çekilmesine neden oldu. Soğuk Savaş’ın dikkat çeken diplomatik krizlerinden olan U-2 hadisesini inceleyen bu çalışmada, tarafların resmî kayıtları, dönemin basını, pilotun hatıraları ve U-2 programı üzerine yapılmış özel çalışmalardan yararlanılmaktadır.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"71 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139317151","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
On dokuzuncu yüzyılın sonlarında başlayan ve Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında hızlanan kitlesel göçler, Birinci Dünya Savaşı sonunda kurulan yeni Türk devletinin de en önemli meselelerinden biri haline gelmiştir. 30 Ocak 1923 tarihinde Lozan’da “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi” sözleşmesi imzalanmıştır. Türkiye’de yaşayan Ortodoks Rum azınlık ile Yunanistan’da yaşayan Müslüman Türk azınlığın değişimi kararlaştırılmıştır. Bu sözleşmenin hükümlerini uygulaması için de Muhtelit Mübadele Komisyonu kurulmuştur.
Muhtelit Mübadele Komisyonu, karşılıklı göçü denetlemiş, kolaylaştırmış ve taşınır - taşınmaz malların tasfiyesi ile ilgilenmiştir. Mübadillerin bırakacakları mallara değer biçerek, bırakılan mala karşılık, borç tutarının yazılı olduğu belgeyi mübadile vermek gibi görevleri yerine getirmişlerdir. Türkiye ve Yunanistan’ın resmi temsilcileri olan komisyon üyeleri, bütün muhaceret işleri ile alâkadar olmuşlar, çalışmalarını daha etkin ve yerinden sürdürmek için Tali Komisyonlar kurmuşlardır.
Türk ve Yunan Nüfus Mübadelesine ilişkin oluşturulan Muhtelit Mübadele Komisyonu’nda Türkiye’yi Tevfik Rüştü (Aras) başkanlığında bir heyet temsil etmiştir. Komisyonun Atina’daki faaliyetleri sırasında, Tevfik Rüştü Bey sürekli olarak Ankara’ya komisyon toplantıları hakkında bilgi vermiş, tartışma konusu olan hususlarda Ankara’dan talimat beklemiştir. Tevfik Rüştü Bey, Yunanistan’daki Müslüman Türklerin, Türkiye’ye nakilleri esnasında, uğradıkları haksızlıkların giderilmesi ve mal ve mülklerinin mübadele sözleşmesine aykırı olarak ellerinden zorla alınması sürecinde, onların haklarını korumuş, bu konularda gerek komisyonun tarafsız üyeleriyle, gerek Yunan üyeleriyle ve gerekse Yunanistan Hükümeti yetkilileriyle büyük bir mücadele vermiştir. Konuyla ilgili olarak sürekli Ankara’ya, - çoğunlukla Başvekalete, bazen de Hariciye Vekaletine ve Mübadele, İmar ve İskan Vekaletine- ayrıntılı telgraflar göndermiştir.
Bu makalede, Muhtelit Mübadele Komisyonunun Türk Heyeti’nin reisi Tevfik Rüştü Bey’in, Atina’dan Ankara’ya gönderdiği telgraflar incelenmiş, mübadelenin gerçekleştiği dönemin bir kısmı değerlendirilmiştir.
{"title":"The Miscellaneous Exchange Commission and its Activities in Tevfik Rüştü (Aras) Bey's Telegraphs from Athens (1923-1924)","authors":"Yusuf SARINAY, Recep KARACAKAYA","doi":"10.16985/mtad.1347378","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1347378","url":null,"abstract":"On dokuzuncu yüzyılın sonlarında başlayan ve Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında hızlanan kitlesel göçler, Birinci Dünya Savaşı sonunda kurulan yeni Türk devletinin de en önemli meselelerinden biri haline gelmiştir. 30 Ocak 1923 tarihinde Lozan’da “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi” sözleşmesi imzalanmıştır. Türkiye’de yaşayan Ortodoks Rum azınlık ile Yunanistan’da yaşayan Müslüman Türk azınlığın değişimi kararlaştırılmıştır. Bu sözleşmenin hükümlerini uygulaması için de Muhtelit Mübadele Komisyonu kurulmuştur. 
 Muhtelit Mübadele Komisyonu, karşılıklı göçü denetlemiş, kolaylaştırmış ve taşınır - taşınmaz malların tasfiyesi ile ilgilenmiştir. Mübadillerin bırakacakları mallara değer biçerek, bırakılan mala karşılık, borç tutarının yazılı olduğu belgeyi mübadile vermek gibi görevleri yerine getirmişlerdir. Türkiye ve Yunanistan’ın resmi temsilcileri olan komisyon üyeleri, bütün muhaceret işleri ile alâkadar olmuşlar, çalışmalarını daha etkin ve yerinden sürdürmek için Tali Komisyonlar kurmuşlardır.
 Türk ve Yunan Nüfus Mübadelesine ilişkin oluşturulan Muhtelit Mübadele Komisyonu’nda Türkiye’yi Tevfik Rüştü (Aras) başkanlığında bir heyet temsil etmiştir. Komisyonun Atina’daki faaliyetleri sırasında, Tevfik Rüştü Bey sürekli olarak Ankara’ya komisyon toplantıları hakkında bilgi vermiş, tartışma konusu olan hususlarda Ankara’dan talimat beklemiştir. Tevfik Rüştü Bey, Yunanistan’daki Müslüman Türklerin, Türkiye’ye nakilleri esnasında, uğradıkları haksızlıkların giderilmesi ve mal ve mülklerinin mübadele sözleşmesine aykırı olarak ellerinden zorla alınması sürecinde, onların haklarını korumuş, bu konularda gerek komisyonun tarafsız üyeleriyle, gerek Yunan üyeleriyle ve gerekse Yunanistan Hükümeti yetkilileriyle büyük bir mücadele vermiştir. Konuyla ilgili olarak sürekli Ankara’ya, - çoğunlukla Başvekalete, bazen de Hariciye Vekaletine ve Mübadele, İmar ve İskan Vekaletine- ayrıntılı telgraflar göndermiştir. 
 Bu makalede, Muhtelit Mübadele Komisyonunun Türk Heyeti’nin reisi Tevfik Rüştü Bey’in, Atina’dan Ankara’ya gönderdiği telgraflar incelenmiş, mübadelenin gerçekleştiği dönemin bir kısmı değerlendirilmiştir.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"48 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135810500","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Millî Mücadele döneminde önemli vazifelerde bulunmuş olan Yusuf Kemal Bey, 1923 yılı Kasım ayında Londra Mümessili olarak tayin edildi. Türkiye’nin ağustos ayında onayladığı Lozan Barış Antlaşması henüz İngiltere tarafından tasdik edilmediği için iki devlet arasında olağan diplomatik ilişkiler kurulamamıştı. Bu yüzden kendisi elçi veya büyükelçi değil de mümessil olarak atanmıştı. Ancak bir diplomatik temsilci gibi Türkiye’yi İngiltere nezdinde temsil edip ikili ilişkileri yürüttü.
Yusuf Kemal Bey, Türk-İngiliz ilişkilerinin yeniden tesis edilmeye çalışıldığı bir dönemde göreve başladı. Lozan Antlaşması’nın yürürlüğe girmesi ve Musul Meselesi gibi hususlar iki ülke arasındaki en önemli konu başlıklarıydı. Bu yüzden kendisi de faaliyetlerini daha çok bu alanlarda yoğunlaştırdı. Aynı zamanda İngiltere’nin siyasî, bürokratik ve sosyal çevreleriyle temaslar kurdu. Türkiye’yi en iyi şekilde temsil etmeye çalıştı. Yoğun geçen günlerin ardından mayıs ayı içerisinde görevinden istifa etti. Zira 1924 Anayasası uyarınca mebuslukla bir başka resmî görev bir arada yürütülemeyecekti. Bundan sonra meclis faaliyetlerine devam eden Yusuf Kemal Bey, ilerleyen yıllarda siyaset, hukuk ve eğitim gibi alanlarda çalışmalar yaptı.
尤素福-凯末尔-贝伊（Yusuf Kemal Bey）曾在民族斗争期间担任要职，1923 年 11 月被任命为伦敦代表。由于土耳其于 8 月批准的《洛桑和平条约》尚未得到英国的批准，两国之间尚未建立普通外交关系。因此，他被任命为代表，而不是大使或使节。然而，他作为外交代表在英国面前代表土耳其，并处理双边关系。洛桑条约》的生效和摩苏尔问题是两国之间最重要的问题。因此，他的活动主要集中在这些领域。与此同时，他还与英国的政治、官僚和社会各界建立了联系。他试图以最好的方式代表土耳其。经过几天的忙碌，他于5月辞去了职务。根据1924年的宪法，在担任议员的同时不能兼任其他公职。此后，优素福-凯末尔-贝伊继续在议会中任职，并在随后几年中从事政治、法律和教育等领域的工作。
{"title":"Yusuf Kemal Bey’in Londra Mümessilliği Çerçevesinde Türk-İngiliz İlişkileri","authors":"Aydın ÇAKMAK","doi":"10.16985/mtad.1335405","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1335405","url":null,"abstract":"Millî Mücadele döneminde önemli vazifelerde bulunmuş olan Yusuf Kemal Bey, 1923 yılı Kasım ayında Londra Mümessili olarak tayin edildi. Türkiye’nin ağustos ayında onayladığı Lozan Barış Antlaşması henüz İngiltere tarafından tasdik edilmediği için iki devlet arasında olağan diplomatik ilişkiler kurulamamıştı. Bu yüzden kendisi elçi veya büyükelçi değil de mümessil olarak atanmıştı. Ancak bir diplomatik temsilci gibi Türkiye’yi İngiltere nezdinde temsil edip ikili ilişkileri yürüttü.
 Yusuf Kemal Bey, Türk-İngiliz ilişkilerinin yeniden tesis edilmeye çalışıldığı bir dönemde göreve başladı. Lozan Antlaşması’nın yürürlüğe girmesi ve Musul Meselesi gibi hususlar iki ülke arasındaki en önemli konu başlıklarıydı. Bu yüzden kendisi de faaliyetlerini daha çok bu alanlarda yoğunlaştırdı. Aynı zamanda İngiltere’nin siyasî, bürokratik ve sosyal çevreleriyle temaslar kurdu. Türkiye’yi en iyi şekilde temsil etmeye çalıştı. Yoğun geçen günlerin ardından mayıs ayı içerisinde görevinden istifa etti. Zira 1924 Anayasası uyarınca mebuslukla bir başka resmî görev bir arada yürütülemeyecekti. Bundan sonra meclis faaliyetlerine devam eden Yusuf Kemal Bey, ilerleyen yıllarda siyaset, hukuk ve eğitim gibi alanlarda çalışmalar yaptı.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"39 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135083248","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Öz
İpek böceği bakımı ve koza üretiminin oldukça eski tarihlere dayandığı Türkiye’de, üreticiler elde ettikleri bu ürünleri uzun yıllar işlemeden Avrupa pazarlarına ihraç etti. İlkel yöntemlerin dışında fabrikalarda kozaların işlenmesi ise ancak 19. yüzyılda mümkün oldu. Alınan vergilerin ve dolayısıyla üretimin artırılmasına yönelik girişimlerde bulunan Duyun-u Umumiye İdaresi, ipek böceği bakımı, dut ağaçlarının yetiştirilmesi ve koza üretimi üzerine eğitimler vermek için “Harir Darüttalimi” adı altında bir müessese açtı. Bu sayede 20. yüzyılın hemen başında üretim 1888 yılındaki seviyesine kıyasla 4 kattan fazla artış gösterdi. Ancak takip eden süreçte peş peşe yaşanan savaşlar, erkek nüfusun askere alınması, dutlukların tahrip edilmesi ve göçler üretim seviyesinin yaklaşık 72 kat düşmesine neden oldu. Erken Cumhuriyet Dönemi’ne gelindiğinde ise ipek böcekçiliğinin ve ipek üretiminin yeniden ihya edilmesi üzerinde duruldu. Bu bağlamda Bursa’da bir “Böcekçilik Enstitüsü”nün kurulmasına karar verildi ve ardından Cumhuriyet öncesi koza üretiminin revaçta olduğu yerlerde ipek böcekçiliği mektepleri ve kursları açıldı. Yeni dutlukların oluşturulması için halka dut fidanları dağıtıldı. Atılan tüm bu adımlar sayesinde koza üretiminde yakalanan ivme, modern anlamda kurulan ilk ipek fabrikası olan “İpekiş” ile taçlandırılarak ülke içinde üretilen kozanın yine ülke içinde işlenerek nihai ürün haline getirilmesi sağlandı. Bu çalışmada Erken Cumhuriyet Dönemi’nde ipek böcekçiliği ve koza üretimini artırmak için atılan adımlar ile bu girişimler neticesinde alınan sonuçlar incelenmiştir.
{"title":"Steps Taken Towards the Development of Sericulture durıng the Ataturk Era (1923-1938)","authors":"Ayşegül İNGİNAR KEMALOĞLU","doi":"10.16985/mtad.1334822","DOIUrl":"https://doi.org/10.16985/mtad.1334822","url":null,"abstract":"Öz
 İpek böceği bakımı ve koza üretiminin oldukça eski tarihlere dayandığı Türkiye’de, üreticiler elde ettikleri bu ürünleri uzun yıllar işlemeden Avrupa pazarlarına ihraç etti. İlkel yöntemlerin dışında fabrikalarda kozaların işlenmesi ise ancak 19. yüzyılda mümkün oldu. Alınan vergilerin ve dolayısıyla üretimin artırılmasına yönelik girişimlerde bulunan Duyun-u Umumiye İdaresi, ipek böceği bakımı, dut ağaçlarının yetiştirilmesi ve koza üretimi üzerine eğitimler vermek için “Harir Darüttalimi” adı altında bir müessese açtı. Bu sayede 20. yüzyılın hemen başında üretim 1888 yılındaki seviyesine kıyasla 4 kattan fazla artış gösterdi. Ancak takip eden süreçte peş peşe yaşanan savaşlar, erkek nüfusun askere alınması, dutlukların tahrip edilmesi ve göçler üretim seviyesinin yaklaşık 72 kat düşmesine neden oldu. Erken Cumhuriyet Dönemi’ne gelindiğinde ise ipek böcekçiliğinin ve ipek üretiminin yeniden ihya edilmesi üzerinde duruldu. Bu bağlamda Bursa’da bir “Böcekçilik Enstitüsü”nün kurulmasına karar verildi ve ardından Cumhuriyet öncesi koza üretiminin revaçta olduğu yerlerde ipek böcekçiliği mektepleri ve kursları açıldı. Yeni dutlukların oluşturulması için halka dut fidanları dağıtıldı. Atılan tüm bu adımlar sayesinde koza üretiminde yakalanan ivme, modern anlamda kurulan ilk ipek fabrikası olan “İpekiş” ile taçlandırılarak ülke içinde üretilen kozanın yine ülke içinde işlenerek nihai ürün haline getirilmesi sağlandı. Bu çalışmada Erken Cumhuriyet Dönemi’nde ipek böcekçiliği ve koza üretimini artırmak için atılan adımlar ile bu girişimler neticesinde alınan sonuçlar incelenmiştir.","PeriodicalId":320054,"journal":{"name":"Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi","volume":"2 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135296455","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
京公网安备 11010802042870号
京ICP备2023020795号-1
扫码关注我们
求助内容：
应助结果提醒方式：