A Travel for Intermusicality: Adana'ya Gidek Mi?

Abstract

Edebiyat çalışmalarının önemli isimlerinden biri olan Julia Kristeva, postmodern durum tartışmalarının akademi gündeminde olduğu 1960’lı yıllarda, analiz metodu olan metinlerarasılık kavramını ortaya atmıştır. Metinlerarasılık; doğrudan ödünç alma, yeniden işleme, ortak sitiller, gelenekler veya dile kadar metinler arasındaki tüm ilişkileri kapsayan bir terimdir. Buradaki ödünç alma metni yeniden inşa etme, yeniden anlamlandırma durumu, dün ile bugün arasındaki bağlamlara kavuşturularak, farklılığın ön planda olduğu yapı ve anlatımları inşa etmektir. Bu çalışmada, Türkiye'de arabesk müziğin önde gelen isimlerinden Müslüm Gürses'in yaşam öyküsünü ele alan "Müslüm" filmiyle ün kazanan Adana'ya Gidek mi? adlı türkü ile Azer Bülbül'e ait olan ve 1985 yılında Uzelli Kaset Plak Şirketi tarafından yayınlanan Esmerin Adı Oya, çeşitli sanatçılar tarafından farklı isimlerle seslendirilen ve Kürtçe adı Yara Mina Bedewe olarak bilinen eser, Samira Toufic tarafından seslendirilen Asmer ve "Anadolu'dan Kafkaslar'a Ermeni Müziği" albümünde yer alan Grup Knar'ın anonim eseri Sasna Şaran adlı eserler metinlerarası ilişkilerin örnekleri olarak kullanılacaktır. Müzikal monofonik transkripsiyonlarımız aracılığıyla eserler arasındaki ilişkileri inceleyeceğiz. Bölgelerin demografik konsantrasyonu, sosyokültürel farklılıkları ve dinleyici kitlelerinin müzikal tür tercihleri birbirlerinden farklı olabilmektedir. Kültürlerarası etkileşim ve kolektif bellek yeni olan müzikal metinlerin etrafında belirginleşmektedir. Dolayısıyla bu durum, metinlerarasılık yöntemlerini kullanarak yeni bağlamlar kurmamızı gerekli kılmaktadır. Belleğimiz, yaşantımızın her köşesine yayılmış, birçok deneyimi ve tecrübeyi saklayabilen bir medyumdur. Bellek, bütün kodlarıyla topluma adeta paylaştırılmış, gündelik yaşam alışkanlıklarıyla zihnin arka odalarına itilmiş, kimi zaman unutulmuş, kimi zaman politik olarak unutturulmuş bir saklama gücüdür. Bu gücün dürtüsel refleksleri işlevsel hale geldiğinde, birçok ardılla bir arada olabilecek karmaşık veya çoğul çıktılar sağlayabilir. Bu çalışmada, birden çok coğrafya ve kültürde yeniden üretilmiş olan geleneksel yaygın kalıp ezgi metinlerinden, popüler müzik havuzunda yeniden üretimi gerçekleşmiş olan müzikal metinler incelenecektir. Metinlerarasılık, çalışmanın teorik zeminini oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, popülerlik kazanma süreçlerinde kolektif belleğin rolü de incelenecektir. Bu çalışma sürecinde, yazarın Adana'daki ziyaret deneyimleri, "Adana'ya Gidek mi?" adlı eserin köken yolculuğuna katkı sağlamak amacıyla kullanılacaktır.