Oświecony eklektyzm. Przypadek Denisa Diderota

Abstract

W tych rozważaniach poddam pod dyskusję zarówno miejsce eklektyzmu w tradycji filozoficznej, jak i taki jego szczególny przypadek, jakim jest oświecony eklektyzm Denisa Diderota. Znawcy tradycji filozoficznych wskazują, że eklektyzm pojawił się już w początkach filozofii starożytnej, a później łączył się z odchodzeniem od dogmatyzmu starej Akademii Platońskiej i przechodzeniem do sceptycyzmu nowych Akademii. W czasach nowożytnych te tradycje były kontynuowane m.in. przez Erazma z Rotterdamu i Michela de Montaigne’a, a w epoce Oświecenia m.in. przez Diderota. Jego deklarowany i stosowany w praktyce eklektyzm łączył się jednak nie tylko ze sceptycyzmem, ale także ze specyficznymracjonalizmem oraz naturalizmem. Skłonny jestem polemizować zarówno ze stanowiskiem, że stanowił on część składową ówczesnego sceptycyzmu (moim zdaniem to sceptycyzm był częścią składową tego eklektyzmu), jak i z poglądem, że jego miejsce można określić poprzez opozycję z jednej strony wobec kartezjańskiego dualizmu, natomiast z drugiej naturalistycznego monizmu.