Besni (Adıyaman) İlçesinde Doğal Yayılış Gösteren Geofitlerin Dağılımı ve Korunması

Abstract

Bu çalışma kapsamında Besni (Adıyaman) ilçesinin geofit çeşitliliğinin dağılımı araştırıldı. Türler ve/veya habitatları üzerindeki tehdit faktörü belirlendi ve korumaya yönelik önerilerde bulunuldu. 2018-2023 yılları arasında araştırma alanından toplanan 235 geofit bitki örneğinin sistematik değerlendirilmesi sonucu 29 familya ve 59 cinse ait 130 tür ve türaltı takson tespit edildi. Bunların %3,07’si Pteridophyta bölümüne, %23,07’si Magnoliopsida (Dicotyledon) sınıfına ve %73,84’ü Liliopsida (Monocotyledon) sınıfına aittir. En çok takson içeren familyaların tüm familyalar içindeki oranı Asparagaceae %16,92, Orchidaceae %13,84, Iridaceae %8,46, Ranunculaceae %8,46, Amaryllidaceae %8,46 ve Liliaceae %7,69’dur. En çok takson içeren cinsler sırasıyla Ranunculus (9), Allium (9), Ophrys (7), Ornithogalum (6), Crocus (5), ve Colchicum (5)’dir. Geofitlerin %36,15’i bulblu, %30,76’sı tuberli, %23,84’ü rizomlu ve %9,23’ü kormludur. Taksonların %43,07’si İran-Turan, %13,07’ü Doğu Akdeniz, %9,23’ü Akdeniz ve %4,61’i Avrupa-Sibirya elementidir. Bölgesi belirlenemeyen ya da çok bölgeli taksonların oranı %30’dur. Besni ilçesi geofit takson çeşitliliği bakımından zengindir (10,15 takson sayısı/100 km2). Taksonlar büyük oranda 700 m ve 900 m arasında değişen yükseltilerde doğal yayılış göstermektedir ve kış yağışları, ilkbahar yağmurları ve sonbahar yağmurları ile çiçeklenmektedir (%81,81’i ilkbahar, %9,09’u sonbahar %8,48’i kış ve %0,6’ı yaz). Endemizm oranı %12,30’dur. Besni’de yayılış gösteren geofitler ve/veya habitatları üzerindeki tehdit oluşturan unsurları şunlardır: %20 tarımsal faaliyet, %16,92 rekrasyon alanı, %13,84 aşırı otlatma, %13,07 aşırı toplama, %10,76 endüstriyel alan, %6,92 yabanıl hayvan baskısı, %5,38 yol açma ve yol genişletme, %4,61 kentleşme, %3,07 ormansızlaştırma, %3,07 kirlilik ve %2,3 bataklık kurutma. Türler üzerindeki en büyük tehdit antropojenik etki kaynaklı habitat tahribatıdır.