İkinci Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Ordusunda Efrad-ı Sıhhiye’nin Eczacılık Eğitimi

Abstract

Amaç: Osmanlı ordusunda sağlık hizmetlerinde yaşanan yetersizlikler nedeniyle sağlık alanında da çağdaş ordulardaki gibi düzenlenmeler yapılmıştır. Orduda yardımcı sağlık elemanı yetiştirmek, bu düzenlemeler içinde önemli konudur. Ordunun sağlıklı olması için, yardımcı sağlık elemanlarına iyi bir eğitim gerektiği anlayışıyla, İkinci Meşrutiyet döneminde “Efrad-ı Sıhhiye Ders Kitabı” hazırlanmıştır. Bu çalışma ile Osmanlı ordusundaki yardımcı sağlık personelinin eczacılık hizmetleri için aldığı eğitimin içeriği ve niteliği, “Efrad-ı Sıhhiye Ders Kitabı” öznelinde aydınlatarak eczacılık ve tıp tarihine katkıda bulunmak amaçlamıştır. Yöntem: 2023 yılının ilk aylarında Osmanlıcadan çeviri yaparak başladığımız bu araştırmayı yaparken “Efrad-ı Sıhhiye Ders Kitabı” ana kaynak olarak irdelenmiştir. Dönemin sağlık gelişmeleri ve günümüz ile mukayesesi için tarih ve sağlık alanındaki kaynaklardan yararlanılmıştır. Eczacılık, tarih ve eğitim alanlarını içeren multidisipliner bir bakış açısıyla gerçekleştirilen araştırmamızda yöntem olarak tarama modeli, veri toplama tekniği olarak da doküman incelemesi kullanılmıştır. İkinci Meşrutiyet dönemi Osmanlı ordusunda yardımcı sağlık elemanlarına öğretilen eczacılık konularının günümüz eczacılık bilimi ile karşılaştırması da yapılmıştır. Bulgular: “Efrad-ı Sıhhiye Ders Kitabı” incelendiğinde, döneminin sağlık alanına ilişkin bilgi ve becerileri içerdiği, dersi alanları yardımcı sağlık elemanı olmaktan daha ileriye taşıyan ayrıntılı bir ders kitabı olduğu anlaşılmaktadır. Orduda görev yaparken sıhhiyeci olarak seçilen er ve erbaşlar için hazırlanan bu kitabın eczacılık alanındaki içeriği oldukça kapsamlıdır. Eczacılık faaliyetlerindeki hal ve tutum, ilaç hammaddeleri, ilaç hazırlamak, ilaç paketlemek, etiketlemek, ilaçların hastalara verilirken dikkat edilecek konular kitapta sıhhiye efradına ayrıntılarıyla öğretilmiştir. Sonuç: Efrad-ı Sıhhiye Ders Kitabı’nda yer alan bazı bölümlerin modern eczacılık bilimiyle uyumlu olması dikkat çekmektedir. Osmanlı ordusunda eğitim alan yardımcı sıhhiye efradına, ordudan ayrıldıktan sonra da edindiği bilgileri, gittiği muhitte uygulama ve sağlık hizmetlerindeki eksikliği giderme imkânı vermiştir. Osmanlı Devletindeki çağdaşlaşma hareketlerinin sadece siyasal ve toplumsal alanla sınırlı kalmayıp sağlık alanında da gerçekleştiği çalışmamızın sonuçlarındandır.