Orta Çağ’da İslam dünyasında yazılmış eserlerde “Çiçek ve Kızamık” üzerine-Gerileme Dönemi-II: Kitābu’t-Teysīr fī’l-Mudāvāt ve’t-Tedbīr

Abstract

Amaç: Bu çalışmada Orta Çağ’da İslam bilimi ve tıbbının “Gerileme Dönemi” olarak kabul edilen zaman diliminin en göze batan hekimlerinden birisi olan Ebū Mervān ʿAbdu’l-Melik b. Ebī’l-ʿAlā b. Zuhr’un Kitābu’t-Teysīr fī’l-Mudāvāt ve’t-Tedbīr adlı ünlü eserinde çiçek ve kızamık üzerine yazılmış olan bölümünün Türkçeye çevrilerek incelenmesi ve Türk tıp tarihi literatürüne kazandırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada Ebū Mervān ʿAbdu’l-Melik b. Zuhr’un Kitābu’t-Taysīr fī’l-Mudāvāt ve’t-Tedbīr adlı eserinin 1983 yılında Şam (Dımaşk)’da ve 1991 yılında Rabat’ta basılan Arapça nüshaları yanında birisi Paravicius tarafından çevrilmiş ve 1530 yılında Venedik’te basılmış olan Latince bir nüshası ile diğeri Capualı John tarafından Latinceye çevrilen ve Paris’te Bibliothèque interuniversitaire de santé, MS 5119’da bulunan bir yazma nüshası incelenmiştir. Rabat’ta basılan Arapça metin temel alınarak Şam’da basılan Arapça metinle karşılaştırılmıştır. Çiçek ve Kızamık ile ilgili bölüm Arapça metin temel alınarak ve Latince metinle karşılaştırılarak makalenin yazarları tarafından Türkçeye çevrilmiş, Arapça metinle Latince metin arasındaki farklılıklar dipnotlarda gösterilerek, yazının Bulgular bölümünde sunulmuş ve dönemin literatürü eşliğinde Tartışma bölümünde değerlendirilmiştir. Bulgular: Çiçek ve Kızamık ile ilgili bölümün eserin Arapça versiyonunda “el-cederī ve’l-ḥaṣbe”, Latince versiyonunda başlığı altında yer aldığı görülmüştür. İbn Zuhr’un çiçek ve kızamık hakkında verdiği bilgilerin dönemin yerleşik tıbbi paradigması humoral patoloji teorisiyle uyumludur. Sonuç: İbn Zuhr’un Çiçek ve Kızamık hakkında, öncüllerinin eserlerinde yer alan bilgileri alıntılamaktan ya da tekrarlamaktan daha çok kişisel deneyimlerini ve tedavi önerilerini ön plana çıkardığı ve sunduğu görülmektedir.