Zsekularyzować ascezę. Filozoficzna propozycja dobrego życia u Arnolda Gehlena

Abstract

Praktyka ascezy jako możliwy element dobrego życia jest częstym przedmiotem dyskusji we współczesnych pracach filozoficznych (Foucault, Agamben, Sloterdijk). Celem artykułu jest analiza i krytyka wcześniejszej zachęty do ascezy sformułowanej przez konserwatywnego niemieckiego filozofa i socjologa, Arnolda Gehlena (1904-1976). Po przedstawieniu dziejów filozoficznego pojęcia „ascezy” scharakteryzowana zostaje propozycja Gehlena, który zachęca do aktualizacji i sekularyzacji ascezy jako utopijnej, ale ugruntowanej w założeniach antropologii filozoficznej, odpowiedzi na imperatywy społeczeństwa konsumpcyjnego. Analizuję zaproponowane przez niego rozróżnienie jej trzech form: stimulans, disciplina i sacrificium. Następnie poddaję krytyce tezę Gehlena, iż asceza nie została zsekularyzowana w świecie nowożytnym, pokazując, że pomija on fenomen „ascezy wewnątrzświatowej” opisany przez Maxa Webera i jego późniejszych komentatorów. W zakończeniu wskazuję na autorytarne i elitarystyczne rysy Gehlenowskiej interpretacji, sugerując alternatywne możliwości rozwinięcia jego propozycji.