Rusya’nın Osmanlı Unsurları Üzerindeki Çalışmaları ve 1914 Bitlis Ayaklanması

Abstract

Rusya, Ingiltere ve Almanya basta olmak uzere Buyuk Devletlerin yakin ilgi gosterdigi Ermeniler ve Kurtler Kafkasya, Iran ve Osmanli topraklarinda yasamaktaydi. Farkli din ve kulture mensup bu unsurlarin yasam tarzi da cok farkliydi. Ermenilerle Kurtler kendi icyapilarinda da butunluk goster­miyordu. Her iki unsuru bolen en onemli konu aralarinda mezhep birligi bulunmamasiydi. Kurtler Muslumandi ama Şii ve Sunni olmak uzere iki farkli mezhebe mensup olmalari onlari boluyordu. Ermeniler ise misyonerlik faaliyetlerinden en cok etkilenen toplumdu ve bunun sonucunda etkisinde kaldiklari misyonerlerin mezhebini ve hatta siyasetlerini kabul etmislerdi. Ermenilerin kendi aralarinda politik bolunmeler de vardi. Bu durum her iki unsurun Buyuk Devletler tarafindan yonlendirilmesini kolaylastirmaktaydi. Dogu Anadolu topraklarini isgal etme planlari yapan Rusya, Osmanli hâkimiyetinde ya­sayan Ermenilerle Kurtleri kendi yanina cekmek icin cesitli politikalar izledi. Ruslar bu politika cer­cevesinde bazi Kurt asiret liderlerini danisman olarak kullandi. Bazi asiretlerin Osmanli Devleti’nin Batililasma politikalarindan rahatsizlik duymasini daha da korukleyerek onlari kendi devletlerine mu­halif hâle getirdi. Dolayisiyla Kurt asiretlerinden bazilari Ruslarin ilgisine kayitsiz kalmayarak onlarla Osmanli Devleti’ne karsi isbirligi yaptilar. Rusya bir taraftan da Ermeni davasini sahiplendi. Bu makalede Rusya’nin Dogu Anadolu’da ozellikle Bitlis’te izledigi politikanin sonuclarinin ortaya cikarilmasi amaclanmaktadir. Makalede ayrica Kurtlerle Ermenilerin birbirleriyle ve devletle iliskilerinin nasil oldugu ile 1913 ve 1914 yillarinda cikan “Bitlis Ayaklanmasi” arastirilacaktir.