Napolyon’un Şark Politikasını İhyâ Etmek: Horace Compte Sebastiani’ın İstanbul-Mısır Seyahatleri (1801–1802) ve Raporları

Abstract

Akdeniz ve hinterlandi, dunya deniz ticaretinin onemli merkezlerinden biridir ve bu ozelligi nedeniyle de tarihin her doneminde devletlerarasinda buyuk ticari/ siyasi rekabete sahne olmustur. Soz konusu cografyanin tarih boyunca degismeyen bu gercegine, Avrupa’da yasanan Sanayi Devrimi sonrasinda yeni siyasi aktorler dâhil olmustur. Akdeniz hinterlandinin stratejik oneme sahip parcalarindan biri olan Misir ise hizla sanayilesen devletler tarafindan genis bir hammadde kaynagi ve pazar olarak gorulen Dogu’nun kapisi konumundaydi. Dogal olarak bu yaklasim, Misir’i uluslararasi rekabetin baslica unsurlarindan biri kilmistir. Devrin onemli siyasi aktorlerinden biri olan Ihtilal Fransa’si, bu yarista one gecmek amaciyla 1798 yilinda Misir’i isgal etmisti. Ancak, en azindan hukuken Misir’in hâkimi konumundaki Osmanli Devleti’nin bu hamleye Ingiltere ve Rusya ile ittifak kurarak karsilik vermesi sonucunda Fransa, Misir’i ele gecirmek soyle dursun bolgedeki ustunlugu Ingiltere ve Rusya’ya kaptirmisti. Misir’daki guc oyunlarinda avantajli konumunu kaybeden Napolyon, “Grande Pensee” olarak bilinen Dogu’ya hâkim olma dusuncesinden asla vazgecmeyerek 1798 de savas yoluyla kazanamadigi Misir’i baris ve diplomasi yoluyla ele gecirmeye calismistir. Soz konusu politikanin oncelikli hedefi, Misir’in isgali esnasinda Fransa’ya karsi olusan Osmanli-Rus-Ingiliz blogunu parcalamak ve bu parcalanmislik icerisinde Misir’da dolayisiyla Akdeniz ve hinterlandinda Fransa’ya yeniden yer bulmakti. Bu calismada, Ihtilal Fransa’sinin yildizi parlayan lideri Napolyon Bonapart’in Dogu siyasetinin hayata gecirilmesinde etkin ve belirleyici bir rol oynayan Horace Comte Sebastiani’in 1801 Istanbul-1802 Kuzey Afrika-Misir seyahatleri ve raporlari degerlendirilecektir.