Osmanlılara Karşı İttifak Arayışları: Safevî Elçisi Hüseyin Ali Bey’in Avrupa Temasları (1599-1602)

Abstract

Bati’daki Hiristiyan krallarin Iran’a olan ilgisi, Timur’un I. Bayezid’i yendigi Ankara savasindan sonra basladi. 1404’te Kastilya ve Leon krali III. Enrique’yi temsilen Ruy Gonzalez Clavijo’nun baskanligindaki heyetin Iran’a varmasi, Bati-Iran Iliskileri acisindan ilk olarak kabul edilebilir. 1453’te Bizans’in dususuyle birlikte Osmanlilar, Bati aleyhine Dogu ve Akdeniz’deki ticari iliskileri tehdit ederek ilerleyislerini surdurduler. Memluklerin yerini alan Osmanlilarin Kizildeniz’e akan baharat ticaretini Portekizlilere karsi koruyup Basra korfezi ve Hint Okyanusu’nda verdigi mucadeleler, guney siyasetini ifade etmekteydi. Ote yandan Akdeniz’de Ispanya’ya, karadaise Viyana’ya kadar uzanarak Habsburglarla catismasi neticesinde, 16. yuzyilda Bati’nin farkli cephelerinde Osmanlilara karsi ittifak arayislari ortaya cikti. Oyle ki Safevi Devleti’nin kurulusundan sonra Hiristiyan devletlerin hamisi olan Ispanyol Habsburglari ve Portekiz Kralligi, ayni dusman tarafindan tehdit edildikleri bilinciyle Iran’daki Turk devletiyle yakinlasma cabasi icine girdiler. Portekiz ve Ispanya kralliklarinin Ispanya catisi altinda birlestigi donemde (1580-1640), Safevi Devleti ve Portekiz-Ispanyol Kralligi arasindaki iliskiler, Portekiz’in Basra korfezindeki kalici konumu sebebiyle ve Osmanli ilerleyisini frenleme ihtiyacindan dolayi artti. Bu baglamda inceledigimiz Safevi Sefiri Huseyin Ali Bey’in Avrupa temaslari, Şah Abbas idaresindeki Safevi Devleti’nin en parlak cagini yasadigi bir donemde Osmanli Devleti’ne karsi girisilen en kapsamli ittifak arayislarini neden ve sonuc iliskisi icinde gosterme denemesidir