Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri

Abstract

Turkiye’nin Amerikali Dostlari Cemiyeti, Cumhuriyet’in ilanindan sonra Turk modernlesme ve kalkinmasina destek saglamayi amaclayan Bati menseli birkac kurulus arasinda gelir. Cemiyetin kuruculari, Istanbul’daki ABD Temsilcisi Yuksek Komiser Amiral Bristol ve YWCA’nin Izmir gorevlisi Asa K. Jennings’dir. Jennings, Izmir’in Yunan isgalinden kurtarildigi esnada once Rum multecilerin tahliyesiyle, daha sonra da Bristol’un onerisi ve destegiyle Turk modernlesmesini ve egitim duzeyini yukseltebilecek girisimlerle ilgilendi. Turkiye’deki egitim ve sosyal hizmet faaliyetleri icin maddi destek saglayan bagiscilar ilk yillarda farkli isimler altinda faaliyet gosterdiler. 1925 yilindan itibaren bagiscilarin ve kurumsal calismalarin tek cati altinda toplanmasi amaciyla Turkiye’nin Amerikali Dostlari Cemiyeti olusturuldu. Cumhuriyet’in ilanindan itibaren baslatilan ve buyuk oranda Izmir, baskent Ankara ve daha sonra Istanbul ile sinirli kalan faaliyetler Cumhuriyet’in ilk yillarindaki modernlesme surecine ornek teskil edecek katkilar sagladi. Cemiyet, tescil tarihi olan 1930 yilindan 1934 yilina kadar aktif faaliyette bulundu. Donemin ekonomik krizleri ve dolardaki deger kaybi Cemiyet’in calismalarini olumsuz etkiledi. 1935 yilindan itibaren faaliyet alanindaki bir kisim konulari Turk kuruluslara devredilerek daha cok Turkiye’nin ABD’de tanitimiyla ve Turk ogrencilere burs  saglanmasi calismalarina agirlik verildi. II. Dunya Savasi basladiginda Turkiye’nin Amerikali Dostlari Cemiyeti saha calismalarini asgari duzeye cekerek ekonomik krizi asmaya calisti. Bu calismada, Turkiye’nin Amerikali Dostlari Cemiyeti’nin kurulusu ve faaliyetleri, ABD Kongre Kutuphanesi Bristol Vesikalari icinde bulunan arsiv yazismalarindan faydalanilarak analiz edilecektir.