ADIYAMAN İLİ PINARBAŞI KÖYÜ EL ÖRGÜSÜ ÇORAP GELENEĞİ VE MOTİF İNCELEMESİ

Abstract

ÖZ Anadolu birçok medeniyete yurt olmakla kalmayıp bir o kadar da eşsiz kültüre ev sahipliği yapmış kadim bir coğrafyadır. Türklerin yaşadığı bir bölge olan Sibirya’da -Altay dağları eteklerinde- Pazırık kurganlarının beşincisinde bulunan atlı kültür mensubu atalarımızın kullandıkları eşyalar ve bu eşyaların her bir ayrıntısındaki hüner, sanat ve incelik timsali nesneler bu kadim zenginliğin gün yüzüne çıkan en eski örnekleri olarak kabul edilir. Takdir edilmelidir ki örme eser örneklerindeki eşsiz sanat estetiği ve teknik açıdan üstünlük Türk örme kültürünün geçmişi hakkında bizlere derin bilgiler sunmaktadır. Türk örme kültürünün en zengin örneklerini barındıran Anadolu’da birçok örme eser mevcuttur. Bu örme türlerinden geniş bir konu, üslup ve teknik çeşitlilik sunan el örgücülüğü, Türk el sanatlarının önemli ve en eski sanat dallarından biridir. Anadolu’da geçmişten günümüze süregelen ve giyim kültürü içerisinde yer alan el örgüsü çoraplar asırlarca süregelen toplumun özünü, yaşayışını, dini inançlarını, duygularını, özlemlerini, gelenek göreneklerini ve sanatsal bakış acılarını eserlerine yansıtan usta ellerde bütünleşerek tarih sahnesinde önemli bir yer edinmiştir. El sanatları içinde el örgüsü çoraplar; halkın geçmişle olan kültürel bağını güçlendiren, özlerinden kalan inanç, kültür ve estetik duyguları gelecek kuşaklara aktaran en önemli görsel sanat eserleri olarak varlığını sürdürmektedir. Halkın el sanatlarını kavraması ve kültürel değerleri hakkında bilinçlenmesine bağlı olarak, atalarının köy yaşamından kalan bu somut kültürel eserleri, günümüzde kimi özel günlerde kullandıkları, bunların, evlerde, müzelerde sergilenmesi için büyük bir çaba gösterdiklerine tanık olmaktayız. Bu çalışmada amaç, el örgüsü çorapların bir nebze de olsa hak ettiği değeri görmesi, bu somut kültürel mirasa emek veren kıymetli dokuyucuların tarihe not düşülmesi ve yeni kuşaklar nezdinde bu eşsiz sanat ürünlerinin hak ettiği ilgiyi görmeye başladığını kendilerine hissettirmektir. Ülkemizin genelinde var olan el örgüsü çoraplar, Adıyaman ili Pınarbaşı köyünde, son dokuyucuların ellerinde bizi karşılamaktadır. Bu çalışmada, Adıyaman ili Pınarbaşı köyünde el örgüsü çorap geleneğinin son ve tek usta eli olan doksan yaşındaki Zeynep Gülpınar’ın ördüğü el örgüsü çorap örneği çerçevesinde; malzeme, teknik desen, renk ve kullanım özellikleri sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Geleneksel Türk Sanatı, Çorap, Örgü, Kültür