Հոգևոր երաժշտության խնդիրները Վանական վարդապետի «Հարցմունք և պատասխանիք» երկում

Abstract

Միջնադարյան Հայաստանի վանքերին կից գործող վարդապետարաններում դասավանդվող բազմապիսի նյութը ամփոփվում էր միջնադարյան ուսուցողական գրականությանը բնորոշ հարց ու պատասխանի ձևով շարադրված դասագրքերում: Մեզ հասած առաջին նմանատիպ համառոտ հարցարանը Հովհաննես Տավուշեցու կամ Վանական վարդապետի (1181-1251) կազմած «Հարցմունք եւ պատասխանիք»-ն է: Այն լայնորեն գործածվել է Հայաստանի միջնադարյան համալսարաններում և առաջին հերթին իր իսկ հիմնադրած Խորանաշատի հռչակավոր վարդապետարանում: Ի թիվս այլ գիտությունների, Հովհաննես Վանականի դասագրքում տեղ են գտել երաժշտական արվեստին վերաբերող հարցեր և պատասխաններ, ինչը վկայում է այն մասին, որ Խորանաշատի դպրոցի ուսումնական ծրագրում հոգևոր երգարվեստի գործնական ուսուցմանը, եկեղեցական երաժշտության պատմության, տեսության և գեղագիտության հարցերին լուրջ ուշադրություն էր հատկացվում: Հովհաննես Վանականի «Հարցմունք եւ պատասխանիք» երկը XIII դարի հայ միջնադարյան վարդապետարան-համալսարաններում շրջանառվող հանրագիտարանային բնույթի կարևոր ձեռնարկներից էր: Այդ աշխատության օրինակով են ստեղծվել հետագայի նմանատիպ երկերը, որոնց թվում` Վարդան Արևելցու «Ժղլանքը» և Գրիգոր Տաթևացու «Գիրք հարցմանց»-ը: Diverse material, taught in the seminaries at the monasteries of medieval Armenia, was summarized in textbooks written as questions and answers, typical of medieval didactic literature. The first such work that has come down to us is the textbook Questions and Answers, compiled by Hovhannes Tavushetsi, better known as Vanakan Vardapet (1181-1251). This work was widely used in the medieval universities of Armenia and, above all, in the famous Khoranashat seminary founded by him. In addition to information about other sciences, Hovhannes Vanakan’s textbook contains questions and answers related to the art of music, which indicates that in the curriculum of the Khoranashat School, serious attention was paid to the practical study of spiritual singing, history, theory, and aesthetics of church music. The book Questions and Answers by Hovhannes Vanakan is one of the important works of encyclopedic nature that circulated in the Armenian medieval seminaries-universities of the 13th century. Following the model of this work, subsequent similar works were created, including Conversations by Vardan Areveltsi and The Book of Questions by Grigor Tatevatsi.