KÜLTÜREL ROTA GELİŞTİRİLMESİ: EVLİYA ÇELEBİ’NİN İZİNDE İZMİR

Abstract

UNESCO bünyesinde hazırlanan Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ile kültürel mirasın korunması amaçlanmaktadır. Kültürel mirası korunmanın, mirasın tanıtılması, yaşatılması ile sağlanabileceği görüşü bazı bilim insanları tarafından savunulmaktadır. Kültürel mirasın korunmasında birçok alandaki bilim insanlarına görev düşmektedir. Çok disiplinli çalışmalar farklı bakış açıları ile kültürel mirasın korunmasına katkı sağlayabilecektir. Kültürel miras, turizm alanı için de önemli bir konudur. Son yıllarda kültürel miras konusunda turizm alanında birçok çalışma yapılmıştır. Küreselleşme sonucu olarak ortaya çıkan kültürde tek tipleşme sorununa, kültürel mirası tanıtma ve yaşatmanın çözüm olabileceği düşünülmektedir. Kültür, tarih ve doğal çevre turizmin ana kaynaklarını oluşmaktadır. Turizmin kültür ve doğayı metalaştırması yönündeki endişelerin giderilmesi için kültür ve turizmin iş birliğinin artırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Son yıllarda Dünya Turizm Örgütü bu yöndeki çalışmalarını hızlandırmış, sürdürülebilir turizm ilkelerini belirlemiştir. Dünya Turizm Örgütü turizm ve kültür sinerjisi üzerine toplantılar düzenleyerek raporlar hazırlamıştır. Sorumlu turizm anlayışının gelişmeye başlamasıyla, gelecek nesilleri düşünerek, turizmden elde edilecek faydaların tüm paydaşların yararına olması hedeflenmektedir. Turizmin yalnızca bir tüketim aracı olmadığı, kültürel değerlerde farkındalığı artıran bir güç olduğu vurgulanmaya çalışılmaktadır. Kültürel turizm içerisinde değerlendirilen kültürel rota oluşturulması, bir turizm ürünü oluşturmanın yanında, kültürel mirasın koruması, değerinin bilinmesi ve yaşatılması amaçlarına hizmet etmektedir. Kültürel rotalar, kültürel mirası koruma ve tanıtmayı sürdürülebilirlik yaklaşımı içinde gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Türkiye’nin imzası bulunan “Avrupa Konseyi Kültür Rotaları Programı” kültürel mirası koruma ve tanıtımı amaçlamaktadır. Bu programda ülke içi rotalar oluşturulabildiği gibi ülkeler arası kültür rotaları da oluşturulabilmektedir. Türkiye 5 kültürel rota ile Avrupa Konseyi Kültür Rotaları Programında yer almaktadır. Türkiye’nin Program çerçevesinde değerlendirilebilecek birçok kültürel rota potansiyeli bulunmaktadır. Bu çalışmada Bozic ve Tomic'in (2016) geliştirdiği “Kültürel Rota Değerleme Modeli” kullanılarak Evliya Çelebi’nin İzmir seyahati kültürel rota olarak incelenmiştir. 17. yy’de 40 yılı aşkın süre geniş bir coğrafyada seyahat eden ve gezdiği yerlerin iklimi, gündelik yaşamı, hikâyeleri hakkındaki yazılarıyla Evliya Çelebi günümüz gezginlerine rehberlik etmektedir. Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde yer alan birçok tarihi eserin korunmuş olması kültürel rotanın geliştirilmesine olanak sağlamaktadır. Kültürel rota geliştirilmesi için, bölgenin tarihi ve kültürel değerleri tek başına yeterli değildir. Kültürel rota değerleme modelinde turizme özgü değerlerin yanında, bilimsel değerler, rotaya özgü değerler, ekonomik önem, tedbir ve koruma değerleri bulunmaktadır. Evliya Çelebi’nin İzmir seyahatinin, kültürel rota değerleme modelini oluşturan tüm ögelere göre, kültürel rota geliştirmeye uygun olduğu görülmüştür. Bu çalışma ile dünya için önemli bir değer olan Evliya Çelebi’nin İzmir seyahati kültürel rotaya dönüştürülerek turizme kazandırılabilecek, rota üzerindeki kültürel değerlerin tanıtılması, yaşatılması ve korunması sağlanabilecektir. Bu çalışma ile kültürel mirasın tanıtımı ve yaşatılması konusunda turizmin kültürel rota ile bir araç olabileceği gösterilmeye çalışılmıştır.