Nasz brak tradycji wychowawczej

Brak tradycji wychowawczej jest charakterystyczną cechą współczesnego życia duchowego świata współczesnego. Zanikła ona w znacznym stopniu w rodzinie, nie utrzymała się w szkole wciąż eksperymentującej nowe metody, a stąd nie mog ło jej być i w życiu społeczeństwa w jego obyczajach, prawodawstwie, instytucjach, itd. (Ma się rozumieć, że sprawy nie należy przedstawiać w zbyt czarnych kolorach, jak to lubią czynić „laudatores temporis acti”2). Brak jej daje się odczuwać bardzo silnie i w życiu religijnym, w zabiegach wychowawczych Kościoła, w działalności jego poszczególnych instytucji, jak np. w życiu zakonnym. Ma się rozumieć, że sprawy nie należy przedstawiać w zbyt czarnych kolorach, jak to czynią zwykle „laudatores temporis acti”3. Byłoby to ciasną jednostronnością i zaślepieniem niewidzenia obok zła, które to zanik tradycji szerzy i głębokiego pożądania skuteczniejszych metod wychowawczych, które nie raz prowadzi, choć może nieświadomie, do nawrotu do dawnych tradycyjnych metod. I z dzisiejszych wysiłków wychowawczych jest wiele do wzięcia, trzeba to jednak dynamicznie zawiązać z odwiecznym dorobkiem pedagogicznym ludzkości i ująć w ramę starej tradycji wychowawczej. W perspektywie dziejów kryzys wychowawczy ostatnich wieków przedstawia się jako fragment tego procesu fermentacyjnego, w którym ludzkość zawsze się znajduje na skutek rozdźwięku wprowadzonego do jej natury przez grzech pierworodny. Fragment ten, obejmujący ostatnie cztery wieki, posiada bardzo