KAZAKLARDA AŞIK (AYTISKER) ATIŞMALARININ (AYTISLARIN) ÖZELLİKLERİ

Atisma; hayatin gercegini ifade eden bir sozlu nazim turudur. Karsi karsiya gelen iki âsik birbirlerine karsi ustunluk elde etmek ve rakibi sozle alt etmenin yollarini ararlar. Oncelikle karsilikli olarak birbirlerini selamlarlar. Daha sonra dinleyicilerin hal ve hatirini sorarak onlari onurlandirlar. Selamlasma fasli bittikten sonra asil icraya baslarlar. Karsi taraftaki kim olursa olsun, dusunce ve sozleriyle onlari tuzaga dusurmeye calisirlar. Rakip aytiskerin soz ve dusuncelerini bosa cikarip kendi soz ve dusuncelerini uste cikararak birbirlerini alt etmeye calisirlar. Sozlerde guzellik, hikemilik, felsefilik, etkililik, nukte ile ortaya cikartilir. Kim bunlari guncellestirerek sozlerinin icine katar ise o kazanmis olur. Atisilan konu ne kadar aci gercekler olsa da bunu halkin onunde soylemek zorundadir. Birbirlerine karsi hakarete varan sozleri sarfederken de bunu tatli bir muziplik icinde gerceklestirirler. Atismanin gereklerini bilen halk, aytiscilarin birbirleriyle mucadelesini anlayisla karsilar. Aytiscilardan herhangi birisi rakibine karsi soyleyecek soz bulamadiginda yenilmis olur.  Atismada bir kac tane âsik bulunabilir ama atismalar genellikle cifterli gruplar halinde yapilir. Bu durum Turkiye, Azerbaycan, Gurcistan, Iran cografyasi ile benzerdir. Bu turden sozlu halk siiri, atasozleri gibi, 19. yuzyilda, Kazak muziginin, din ve torensel zincirlerden kurtarildigi ve bagimsiz bir halk sanati olarak gelismeye basladigi bir donemde ortaya cikti. Bu donem, halkin temel muzikal geleneklerini - enstrumantal, sarki ve akin - zenginlestiren ulusun gercekten ruhani bir ronesansi haline geldi.