Sa'dî'nin Tercüme-i Hilye-i Şerîf Adlı Mensur Eseri

Hilye, temelde Hz. Muhammed’e duyulan derin sevgi ve bağlılık sebebiyle ortaya çıkan edebî türlerden biridir. Arap ve Fars edebiyatında örneğine rastlanmayan bu tür, Hâkânî (öl.1606)’nin Hilye-i Sa‘âdet adlı eserinin tesiriyle rağbet görüp manzum olarak gelişmiş göstermiş ve Türk edebiyatında zamanla Hz. Muhammed’in yanı sıra farklı İslam büyüklerini de konu edinen kırktan fazla manzum hilye kaleme alınmıştır. Diğer yandan tartışmalar olmakla birlikte l7. yüzyılda meşhur hattat Hafız Osman Efendi (öl. 1698) tarafından levha hilyelerin ilk örneği verilmiş ve hilye türü farklı bir mecrada gelişmeye devam etmiştir. Çalışmamızın asıl konusunu oluşturan mensur hilyelere gelince Şeyhülislam Hoca Sa‘deddîn Efendi (doğ.1537-öl.1599) tarafından kaleme alınan Hilye-i Celiyye ve Şemâ’il-i ‘Aliyye adlı eser, bilinen ilk mensur hilye olarak dikkat çeker. Bugün için müellifi tespit edilemeyen mensur hilyelerin yanı sıra müellifi bilinen yirmi civarında mensur hilye de bulunmaktadır. Bu mensur hilyeler, Tirmizî’nin eş-Şemâ’ilü’n-nebeviyye’si ile bu esere yazılan şerhlerin, Kadı İyâz’ın Şifâ adlı eserinin ve Hz. Muhammed’i tanıyan, yakından gören bazı sahabilerin sözlerinin tercüme edilmesi suretiyle vücuda getirilmiştir. Bu eserlerden biri de 16. yüzyılın sonlarına doğru ya da 17. yüzyılın ilk yarısında yazıldığını tahmin ettiğimiz ve Sa‘dî adında kimliği tespit edilemeyen bir müellif tarafından kaleme alınan Tercüme-i Hilye-i Şerîf adlı eserdir. Elimizde bulunan tek nüshanın istinsah tarihi 1078/1667-68’dir. Bu çalışmada Tercüme-i Hilye-i Şerîf, çeşitli yönlerden incelenmiş ve böylece mensur hilyelerin genel özelliklerine yönelik tespitlerde bulunulması amaçlanmıştır. Çalışmanın sonuna transkripsiyonlu metin eklenmiştir. İlgili kütüphanede eserin müellifinin Şeyhülislam Sa‘dî Çelebi, Sadullah b. Îsâ b. Emirhan El-Kastamonî er-Rûmî (öl. 945/1538) olarak gösterilmesinin yanlış olduğuna işaret edilmiştir.