ŞEYH GÂLİB’İN ŞERH-İ CEZÎRE-İ MESNEVÎ’SİNDEKİ DER-BEYÂN-I AŞK U MESTÎ BÖLÜMÜNÜN İNCELENMESİ

Bu çalışmanın temel amacı, aşk konusunda önemli malzemeler içeren Mesnevî’nin mensur şerhlerinden birini incelemektir. Bu bağlamda Şeyh Gâlib’in Şerh-i Cezîre-i Mesnevî’sinin Der-Beyân-ı Aşk u Mestî bölümü incelenmiştir. İçine doğduğu kültür ve aldığı eğitimin de etkisiyle konusunu genellikle ilahi aşktan alan eserler yazan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin ünlü eseri “Mesnevî”ye birçok şerh yapılmıştır. Bunlardan biri de Yûsuf Sîneçâk’ın yazmış olduğu “Cezîre-i Mesnevî” dir. Üç yüz altmış altı beyitten oluşan eser farklı kişilerce şerh edilmiştir. Şârihlerden biri de Şeyh Gâlib’tir. Bu çalışmada Şerh-i Cezîre-i Mesnevî adlı eserin manzum mensur karışık yazılan Der-Beyân-ı Aşk u Mestî bölümündeki Mesnevî’den seçilmiş olan otuz dört beyit ve bir manzum hikâye incelenmiştir. Burada âşıklarda bulunması gereken haller, aşkın verdiği hüzün, sürûr ve aşkın saflığı gibi konular üzerinde durulmuştur. Topkapı Sarayı Müzesi’nde bulunan el yazması nüsha ile daha önce eser üzerinde yapılmış bir çalışmadan istifade edilerek metin oluşturulmuştur. Bu bölümle alâkalı okumalar ve dil içi çevirileri yapılmıştır. Çalışma bir giriş ve temelde iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Şeyh Gâlib’in eseri Şerh-i Cezîre-i Mesnevî üzerinde durulmuş, bu esere yazılan şerhler hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca Mesnevî’den seçilen ve bu eserde yar alan toplam Farsça 34 beyitin tercümesi yapılmıştır. Birinci bölümde eser şekil yönünden incelenmiş, yazarın istifade ettiği kaynaklar tespit edilerek yazılmıştır. İkinci bölümde eser muhteva yönünden incelenmiştir. Yazarın şerh yöntemi hakkında bilgiler sunulmuş, eserden seçilen beyitler üzerinde durulmuştur. Şairin “gül ve bülbül” konulu çift kahramanlı aşk destanı ayrıca incelenmiş ve yorumlanmıştır. Son olarak metinle ilgili bulgular üzerinde değerlendirmeler yapılmış, sonuç ve kaynakça yazılarak çalışma tamamlanmıştır.