Gümüşhane ve Yöresi Ağızlarındaki Ünlü Uyumları Üzerine Bir İnceleme

Ağızlar, içinde taşıdığı ses özellikleri, şekil yapısı, cümle yapısı ve söz varlıkları ile büyük önem arz etmektedirler. Ağızlarda; standart dilde bulunmayan arkaik yapılar ile standart dilin o günkü söz varlığının ağızlar içindeki varyantlarını bulmak mümkündür. Ağız özellikleri, bünyelerinde barındırdıkları arkaik ve özel yapılar sayesinde Türk dilinin belli bir sebebe bağlanamayan hususlarının aydınlatılması için son derece önemlidir. Bu bakış açısı ile Türkiye Türkçesi Ağızları üzerine olan çalışmalar Türk dili üzerine yapılacak birçok çalışmaya yardımcı olmaktadır. Ağızlara ait verilerinin incelenmesi, yazı dilinin sürekli canlı ve dinamik kalmasını sağlayacak bir malzeme olarak da düşünülebilir. Bir dilin dilbilgisel özelliklerini tam olarak ortaya çıkarmak sadece yazı diliyle sınırlı kalmayıp o dilin alt katmanları durumundaki ağızların da özelliklerini ortaya koymakla mümkün olabilmektedir. Dillerin sürekli kendini geliştirip yenilediği göz önünde tutulduğunda, inceleme yapılan ağız bölgeleri içinde yer alan ve kaybolması muhtemel ya da küçük bir bölge hariç kullanımdan kalkmış olan bazı ses-şekil özelliklerinin kayıt altında tutulması büyük bir önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Türkiye Türkçesi ağızları içinde önemli bir noktada bulunan Gümüşhane ve yöresi ağızları ele alınmıştır. Çalışmamızda, Gümüşhane yöresi ağızlarının ünlü uyumları bağlamında özelliklerinin tespit edilmesi ve derlemelerden hareketle elde ettiğimiz malzeme ile bu ünlü uyumlarında günümüz yazı diline göre gelişen farklılıkların ortaya konması amaçlanmıştır. Bu bağlamda; Merkez, Kürtün, Torul, Köse, Şiran ve Kelkit ilçelerinden derlemeler yapılarak Gümüşhane yöresinde yer alan bu bölgelerin ağızlarında bulunan ünlü uyumları-uyumsuzlukları ve bunlara sebep olan ses değişimleri bir bütün halinde tespit edilmek istenmiştir.