Trzeźwość, „vegetal” i świat iluzji

Opierając się na etnograficznych badaniach terenowych przeprowadzonych w centrum leczenia uzależnień Via da Paz, w niniejszym artykule analizuję relację między koncepcjami trzeźwości i rzeczywistości. Via da Paz położone jest w brazylijskiej Amazonii. Centrum łączy w swych praktykach leczniczych rytuały religii União do Vegetal z metodami psychoterapeutycznymi wywodzącymi się przede wszystkich z filozofii 12 kroków. W trakcie dziewięciomiesięcznej terapii jej uczestnicy piją vegetal – psychoaktywny napój zawierający DMT. Choć DMT jest substancją kontrolowaną, zaklasyfikowaną w ramach międzynarodowych konwencji jako halucynogenny narkotykowych, w Via da Paz praktyki związane z konsumpcją vegetal odgrywają centralną rolę w procesie leczenia uzależnienia. Co więcej, uczestnicy terapii odróżniają stan wywołany przez vegetal od stanu wywołanego intoksykacją innymi substancjami psychoaktywnymi i określają go jako „trzeźwy”. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie, że w pewnych kontekstach społecznych proces odzyskiwania trzeźwości (rozumianej jako właściwe rozpoznanie rzeczywistości) może wymagać używania substancji, które w innych kontekstach uważane są za zaburzające percepcję rzeczywistości.