Arap Devletleri Ligi, Orta Doğu ve Bölge Dengeleri Üzerindeki Etkisi

Osmanli Devleti’nin parcalanmasini hizlandirmak amaciyla Ingiltere ve Fransa, Arap cografyasinda hukum surme idealari neticesinde Arap milliyetciligini destekleyen politi­kalar izlemislerdir. 1. Dunya savasi sonrasinda bu iki devletin mandasi altina giren Ara­plar ise milliyetcilik akimlarinin hedefini degistirmis, kendi manda yonetimlerine karsi durus almislardir. Misir, Irak, Suriye, Lubnan, Trans-Urdun, Suudi Arabistan, Yemen ve Fil­istinli Araplarin temsilcilerinin katildigi ‘Iskenderiye Protokolu’ ile, Arap Devletleri Ligi’nin temelini olusturmuslardir. 22 Mart 1945’te kurulan Arap Devletleri ligi bugun itibariyle de 22 uyesiyle faaliyetlerini surduren siyasi bir yapilanmadir. Orta Dogunun ve Bolge dengelerinin, Arap Devletleri Liginin kurulusuna giden surecten gunumuze kadar irdelendigi ilgili makalemizin birinci bolumunde detaylandirilan; 1.Arap-Israil Savasi, Bagdat Pakti, Suveys Krizi, Filistin Kurtulus Orgutu (FKO)’nun kurulmasi, Alti Gun Savasi, Urdun-Filistin catismasi, Misir-Israil uzlasmasi, Iran-Irak savasi, Korfez Savasi, ABD’nin Irak’a Mudahalesi gibi hususlarda Arap Devletleri Ligi’nin islevi ele alinmaktadir. Arap Devletleri Ligi’nin Orta Dogu ve Bolge dengeleri uzerindeki etkisi goz onunde bulunduruldugunda Lig uyesi ulkelerin ulusal cikarlarinin, birligin ortak hareket etme ve savunma ideasini curutecek sonuclar verdigi gorulmektedir. Makalemizin ikinci bolumu ise Arap Devletleri Ligi’nin siklikla kendi icinde olusan bu krizlerinin yapisal irdelemesini kapsamaktadir. Bu baglamda Lig’in Orta Dogu ve bolge dengeleri uzerindeki etkinligi, organizasyon yapisi ve hukuki duzenlemesinden mutevellit olusan sorunlarin ele alinmasiyla ortaya konmaktadir. Mamafih Arap Devletleri Ligi’nin bolge dengeleri uzerinde neden daha etkin bir aktor olamadigi sorusunun yaniti aranmistir. Yetki sorunu, uzlasmazliklarin cozumu sorunu, ortak zemin ve degerler olusturulmama so­runu, savunma ve guvenlik sorunu, kararlarin hayata gecirilememesi ve yaptirim sorunu, Lig’in kendi kararlariyla celisme sorunu, Arap Lig’i zirvelerinde yasanan sorunlar gibi basliklar altinda incelenmistir.