Zihin Yetersizliği Olan Bireylere İş ve Meslek Becerilerinin Öğretimine Yönelik Türkiye de Yapılan Tek-Denekli Araştırmaların İncelenmesi

Abstract

Zihin yetersizliği olan bireylerin yaşamlarını bağımsız bir biçimde sürdürebilmelerindeki ölçütlerden biri istihdam edilmeleridir. Bunun için de bu bireylerin iş, meslek ve çalışma becerilerine sahip olmaları gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı, zihin yetersizliği olan bireylere iş ve meslek becerilerinin kazandırılmasına yönelik gerçekleştirilmiş ulusal alanyazındaki tek-denekli araştırmaları betimsel olarak analiz etmek ve “Tek-Denekli Araştırmalar Niteliksel Ölçütleri” açısından değerlendirmektir. Bu araştırmalara ulaşmak için ulusal veri tabanları taranmış ve bu inceleme sonucunda 23 araştırmaya ulaşılmıştır. Dâhil etme ve hariç tutma ölçütlerine göre sekiz araştırma çalışmaya dâhil edilmiştir. Bu araştırmalar demografik (katılımcı, ortam, öğretim düzenlemesi vb.) ve metodolojik (bağımlı ve bağımsız değişken, araştırma modeli, etkililik, genelleme, izleme, sosyal geçerlik vb.) özelliklerine ilişkin olarak tablo ve grafik üzerinde analiz edilmiş ve elde edilen sonuçlar yorumlanmıştır. Bunun yanı sıra araştırmalar Horner ve meslektaşlarının (2005) geliştirdiği “Tek-Denekli Araştırmalar Niteliksel Ölçütleri”ne göre de değerlendirilmiştir. Özetle, (a) iş ve meslek becerilerinin zihin yetersizliği olan bireylere okul dönemi içerisinde öğretimini hedefleyen araştırmaların olduğu, (b) eşzamanlı ipucuyla öğretim, sabit bekleme süreli öğretim, video modelle öğretim ve kafe garsonluğu eğitim programının hedeflenen becerileri öğretmek üzere kullanıldığı, (c) araştırmaların birebir öğretim düzenlemesiyle gerçekleştirildiği, (d) araştırmaların Horner ve meslektaşlarının (2005) geliştirmiş olduğu “Tek-Denekli Araştırmaların Niteliksel Ölçütleri” içerisinde olan 21 ölçütün 15’i ve 19’u arasındaki ölçütleri karşıladıkları görülmektedir. Buna göre ulusal alanyazında zihin yetersizliği olan bireylere iş ve meslek becerilerinin kazandırılmasını hedefleyen araştırmaların kalitelerinde bir artış eğiliminin olduğu söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Zihin yetersizliği olan bireyler; İş ve meslek becerileri; Tek-denekli araştırmalarda niteliksel ölçütler; Betimsel analiz.