O‘ZBEK VA ISPAN TILLARIGA O‘ZLASHGAN ARABIZMLARNING LINGVISTIK-ETIMOLOGIK XUSUSIYATLARI

Foreign Languages in Uzbekistan Pub Date : 2023-02-20 DOI:10.36078/1678951407

Dilrabo Dilrabo, Utkir Burkhonov

{"title":"O‘ZBEK VA ISPAN TILLARIGA O‘ZLASHGAN ARABIZMLARNING LINGVISTIK-ETIMOLOGIK XUSUSIYATLARI","authors":"Dilrabo Dilrabo, Utkir Burkhonov","doi":"10.36078/1678951407","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"Dunyo tillari lug‘at boyligida boshqa tillardan kirib kelgan so‘zlar salmoqli o‘rin egallaydi. Oʻrta asrlarda o‘zbek va ispan tillariga arabcha soʻzlarning bosim bilan kirib kelishi arab dunyosi, jumladan, arab tilining bevosita taʼsiri kuchayganligidan dalolat beradi. O‘sha vaqtda tarjimalar sonining sezilarli darajada koʻpayishi, arabcha “al” artiklining yoʻqolishi ikki mamlakatda ham bilingvizm vaziyati yuzaga kelganidan dalolat beradi. \nMuayyan tushunchani anglatuvchi leksema mavjud bo‘lmaganda yoki uni qo‘llashdagi noqulayliklar sababli soʻzlovchi o‘zlashma so‘z — arabizmlarni nutqda qo‘llay boshlagan. Arabizmlarning ba’zilari to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zlashgan bo‘lsa, ba’zilari uchinchi yo to‘rtinchi vositachi til orqali ham kirib kelgan. Bunday “sayohatlar” davomida so‘zlar fonetik va orfografik o‘zgarishlarga uchragan, ularda ma’no torayish yoki kengayish hodisasi ro‘y bergan, ko‘pincha o‘zlashgan so‘zlar har bir tilda mavjud ichki qonuniyatlarga bo‘ysungan. Ushbu masalalar bu maqolada “alkogol” va “zenit” leksemalari orqali tahlil qilindi. Jahon tilshunosligida arabizmlar ma’lum darajada o‘rganilgan bo‘lsa-da, maqola orqali qilingan xulosalar o‘zbek leksikologiyasini yangi lingvistik-etimologik, ilmiy-nazariy qarashlar bilan boyitishga xizmat qiladi.","PeriodicalId":383760,"journal":{"name":"Foreign Languages in Uzbekistan","volume":"82 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2023-02-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Foreign Languages in Uzbekistan","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.36078/1678951407","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 0

Abstract

Dunyo tillari lug‘at boyligida boshqa tillardan kirib kelgan so‘zlar salmoqli o‘rin egallaydi. Oʻrta asrlarda o‘zbek va ispan tillariga arabcha soʻzlarning bosim bilan kirib kelishi arab dunyosi, jumladan, arab tilining bevosita taʼsiri kuchayganligidan dalolat beradi. O‘sha vaqtda tarjimalar sonining sezilarli darajada koʻpayishi, arabcha “al” artiklining yoʻqolishi ikki mamlakatda ham bilingvizm vaziyati yuzaga kelganidan dalolat beradi. Muayyan tushunchani anglatuvchi leksema mavjud bo‘lmaganda yoki uni qo‘llashdagi noqulayliklar sababli soʻzlovchi o‘zlashma so‘z — arabizmlarni nutqda qo‘llay boshlagan. Arabizmlarning ba’zilari to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zlashgan bo‘lsa, ba’zilari uchinchi yo to‘rtinchi vositachi til orqali ham kirib kelgan. Bunday “sayohatlar” davomida so‘zlar fonetik va orfografik o‘zgarishlarga uchragan, ularda ma’no torayish yoki kengayish hodisasi ro‘y bergan, ko‘pincha o‘zlashgan so‘zlar har bir tilda mavjud ichki qonuniyatlarga bo‘ysungan. Ushbu masalalar bu maqolada “alkogol” va “zenit” leksemalari orqali tahlil qilindi. Jahon tilshunosligida arabizmlar ma’lum darajada o‘rganilgan bo‘lsa-da, maqola orqali qilingan xulosalar o‘zbek leksikologiyasini yangi lingvistik-etimologik, ilmiy-nazariy qarashlar bilan boyitishga xizmat qiladi.

查看原文

微信好友朋友圈 QQ好友复制链接

本刊更多论文

求助全文

约1分钟内获得全文去求助

来源期刊

Foreign Languages in Uzbekistan

自引率

0.00%

发文量