ALİ BİN İSHAK’IN BÂHNÂMESİNDE FİİL ÇEKİMLERİ VE YAPILARI

Abstract

Bâh-nâmeler’in ana teması, konusu ve fikir yapısı, sağlıklı bir cinsellik, cinsel hastalıklar ve bu hastalıkların tedavisi için geleneksel çözüm arayışlarıdır. Bu eserler, içerdiği cinsel bilgilerin yanında ayrıca genel sağlık ve genel sağlıkla ilişkili olan bilim disiplinlerini de kapsayan birer genel sağlık ansiklopedileridir. Bāh-nāmeler, aslında geleneksel tedavi yöntemlerinin bilimsel tedavi yöntemlerine uyarlanmasıdır. Bu eserler, ayrıca cilt bakımı ve beden temizliğinin yaşam için gerekliliğini ve önemini de değerlendirmektedir. Genel ve cinsel sağlık alanlarında birçok bilim disiplinin malzemesini, unsurlarını barındıran bâh-nâmeler özellikle dil açısından da oldukça önemli ve zengin bir malzemeyle yazılmıştır. Bâh-nâmeler, Eski Türk dil unsurların yanında dil gelişim seyrini izleme açısından önemli eserler, kaynaklardır. Yaşam kalitesinin artması, ekonomik, sosyokültürel ilerlemeler, gelişmeler ve toplumsal değişimler konuşurların ölçünlü dillerinin ve dil gelişimine ve oluşmasına yardımcı olur. Teknoloji ve bilimde ilerleme, beraberinde bir dil zenginliği getirir. Fiiller, hareket, oluş, durum ve tavır bildiren yapılardır. Yapılan yeni icatlar, keşifler ve kullanılan yeni kavramlar, fiilleri daha işlevsel hale getirir ve cümlenin anlam yükünü taşıyan fiillerin çekimini daha önemli kılar. Türkçedeki kelimeler yapı, köken ve özellikleri bakımından üç temel birim olarak değerlendirilir: isimler, fiiller ve edatlar. Her ne kadar Banguoğlu ve Jean Deny gibi bazı dilbilimciler ünlem ve bağlaçları edattan ayrı yapılar olarak ele almışlarsa da Türk dilindeki kelime yapılarının tabii tasnifi açısından: 1. İsimler (Sıfatlar, zamirler ve zarflar) 2. Fiiller, 3. Edatlar (Bağlaçlar ve ünlemler) olarak üç ana bölümde toplanmaktadır. Türkçe fiil zengini bir dildir. Fiillerin haber ve dilek kipleri çekimleri ve bu zenginliği işlevsel hale getiren bir diğer husus fiil çekiminin esnekliğidir. Fiillerden türetilen fiilimsiler (Sıfat-fiil ve zar-fiiller cümle içerisinde geçici kelimeler üretir.) yüklem olarak kullanılabildiği gibi bir fiil çekime girdiğinde; fiilin kendisi, biçim ve zaman, şahıs unsurlarıyla çekimli fiil yapısını oluşturur. Çekimli fiiller cümlenin anlam bölümünü oluşturur. Fiil çekimi Türkçe cümle yapısında en az dört unsuru karşılar: hareket, biçim, zaman ve kişi. Cümlenin aslî unsuru olan çekimli fiil, tek başına cümlede ifade edilmek istenen anlamı taşıyabilir. Fiil çekimleri Türkçeye sonsuz anlam kazandırabilmektedir. Türkçede fiillerin yapıları incelendiğinde onları yapısal olarak da bir tasnife tabi tutmak gerekir: Kök fiiller, Türemiş fiiller ve Birleşik fiiller. Bu fiil yapıları da anlam içeriklerine göre farklılıklar teşkil etmektedirler: Hareket, iş oluş ve tavır bildirenler vd. Bâh-nâmede geçen fiiller tespit edilerek bu fiiller, hem çekimleri hem de yapıları bakımından incelendi