İ. S. Turgenyev’in 'Birük' Adlı Öyküsü ve “Birük” Sözcüğünün Kökeni Üzerine

Abstract

XIX. yüzyıl Rus edebiyatının önemli temsilcilerinden biri olan İvan Sergeyeviç Turgenyev (1818-1883), şiir türünde verdiği eserlerle başladığı yazın hayatına düzyazı türüyle devam etmiştir. 1844’lü yıllardan itibaren Sovremennik adlı dergide yayımlanan öyküleri 1852 yılında Avcının Notları adlı öykü derlemesinde birleştirilmiştir. Son halinin yirmi beş öyküyü içerdiği bu derlemede bulunan Birük adlı öykü çalışmamızın konusudur. Çalışmamızın çıkış noktası ise “birük” sözcüğünün kökeni üzerine yapılan çalışmaların bulunmaması ve bu sözcüğün Türk kökenli oluşudur. Buradan hareketle hazırladığımız bu çalışmanın temel amacı Turgenyev’in öyküsüne adını veren “birük” sözcüğünün etimolojisini incelemek, kökeniyle ilgili ileri sürülen tezleri sunmak ve “birük” sözcüğünü Rusça ve Türk dilleri üzerine hazırlanan açıklamalı, etimolojik, deyim sözlükleri temelinde inceleyerek kökenini belirlemek ve bu sözcükle bağlantılı olarak ortaya çıkan deyimleri ve soyadını belirtmektir. Bununla birlikte Turgenyev’in yaşamını, sanatını, Avcının Notları adlı öykü seçkisini ve Birük öyküsünü ana hatlarıyla açıklamaktır. Araştırmamızda kullandığımız etimolojik, morfolojik, fonolojik, karşılaştırma ve betimleme yöntemleri sonucunda “birük” sözcüğünün Türk kökenli bir sözcük olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte Birük adlı öyküde başka Türk kökenli sözcüklerin de bulunduğu görülmüş dolayısıyla Turgenyev’in eserlerinin Rusça söz varlığındaki Türk kökenli sözcükleri göstermesi bakımından incelenebileceği önerilmiştir.