Türkiye’de Yaratıcı Sınıfın Yükselişi

Abstract

İletişim ve bilişim teknolojilerinin yükselişi günümüz toplumlarının tüm hayat alanlarında bilgiye dayalı bir yapılaşmanın gelişmesine yol açarken, “yaratıcılığın” ise bu oluşumun başat değeri olarak ortaya çıktığı görülmektedir. Bu durum çalışma ilişkileri ve meslek yapılarında da büyük değişikliklere neden olmuştur. Bu çerçevede yeni sosyal ekoloji düzeninin mesleki örgütlenme, istihdam ve nihayetinde toplumsal tabakalaşma tasarımının temel belirleyicisinin emek değerden bilgi değere kaydığı görülmektedir. Sosyal bilimler literatüründe bu yeni düzenin en üst konumuna bilişsel ve sosyal becerilerini kullanarak anlamlı yeni biçimler üreten, girişimci ve sembolik becerilere sahip aktörler yerleştirilmektedir. Bu kategoride konumlandırılanlar ise “yaratıcı sınıf” olarak kavramsallaştırılmaktadır. Bu kapsamda çalışmada Türkiye'de yaratıcı sınıfın yükselişi ve tarım, işçi ve hizmet sektörlerindeki mesleki konumlanma eğilimleri incelenmiştir. Böylece sektörlere göre farklılaşan istihdamın genel görünümü üzerinden Türkiye'nin bilgi toplumu olma yolunda kat ettiği mesafeyi anlamak amaçlanmıştır. Bu amaçla Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) Türkiye'de 2004-2020 yılları arasındaki istihdama ilişkin veri setleri kullanılmış ve betimsel tarama modeli kullanılarak yaratıcı sınıfın durumu, çalışanların sektörel dağılımı ve gelirleri incelenmiştir. En çarpıcı bulgular şu şekilde özetlenebilir: (1) Yaratıcı sınıf, 2014 yılında genel istihdam oranında son sırada yer alırken, 2020 yılında ikinci sıraya yükselmiştir. (2) 2005-2020 yılları arasında tarım sektörü istihdam içerisindeki payı açısından son sıraya gerilemiştir. (3) Yıllar geçtikçe yaratıcı profesyonellerin oranı azalırken süper yaratıcı çekirdeklerin oranı artmıştır. (4) 2005-2020 yılları arasında en çok kazanan yaratıcı sınıf olmuştur. (5) Bununla birlikte, işçi sınıfı, yıllar içinde ortalama yıllık kazançta en yüksek artışı yaşamıştır.