CEMHERETU’L-EMSÂL’DE EFALU MİN KALIBINDA GELEN HAYVAN MOTİFLİ DEYİMLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Kültür, bir toplumun tarihi boyunca biriktirdiği yaşanmışlıklar, acılar ve sevinçler bütünüdür. Atasözleri ve deyimler ise bu kültüre ait geçmişin arıtılıp öze indirilmiş halleridir. Zira her bir atasözü ve deyimin arkasında bir sebep ya da hikâye bulunmaktadır. İnsanlarla birlikte bu dünyayı paylaşan ve insan hayatının değişmez parçalarından birisi olan hayvanların, atasözü ve deyimlerde zikredilmemiş olması düşünülemez. Öyle ki bütün dillerde var olan deyimlerde hayvanlara da yer verilmiş olması, atasözü ve deyimlerin, kültürlerin özeti olduğu fikrine daha uygundur. Atasözleri bir yargı bildirirken deyimler bir kavram ya da durumu açıklamaktadır. Bu çalışmaya konu olan deyimlerde, genellikle hayvanların fiziksel ya da psikolojik davranışlarına benzetmeler yapılmaktadır. Bir hayvanın kurnaz, diğerinin inatçı olması bu duruma örnek verilebilir. Deyimlere konu olan hayvanların türleri ise tamamen o kültürün yaşatıldığı coğrafya ile bağlantılıdır. Zira deniz kıyısına kurulmuş bir medeniyet ile denizden uzak bir medeniyetin yaşam biçimi değişkenlik gösterdiği gibi kullanılan deyimler de değişken olabilir. Bir yerde deniz hayvanlarının ismi daha fazla deyimlere konu edilirken diğer yerde bu hayvanların ismi çok zikredilmeyebilir. Bu çalışmamızda da Cemheretu’l-emsâl isimli mesel kitabında efalu min veznindeki deyimlerden hayvan motifli olanlar incelenmiştir.