İBN FAZLULLAH EL-ÖMERÎ’NİN MESÂLİKÜ’L-EBSÂR ADLI ESERİNDE FIRKALARI ELE ALIŞ METODU VE MAKÂLÂT GELENEĞİNDEKİ BİLGİ VE KAYNAKLIK DEĞERİ

Abstract

İslam makâlât geleneğinin durgunluk dönemini yaşadığı VIII/XV. asırda kitâbî faaliyete dair yeni heyecanı tebellür ettirecek eserlerin telif edildiğini görmekteyiz. Rivayet ilimleri özelinde tarih, tabakât ve teracîm hafızasını/geleneğini yeniden harekete geçiren bu eserler, yazıldıkları döneme özgü bir makâlât edebiyatının başlamasına da ön ayak olmuştur. Sözgelimi Makrîzî, Kalkaşendî ve Ömerî gibi Memlükler dönemi makâlât yazıcılığına dair bir anlatı sunan bu isimlerin kültür tarihi bağlamında yazdığı eserler yeni yazım tarzının en iyi örnekleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada Ömerî’nin Mesâliku’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr adlı eseri irdelenecek olup onun makâlât edebiyatına dair katkıları ele alınacaktır. Ömerî’nin fırkaları inceleme aşamasında uyguladığı metot ve bu fırkaları ele alırken onların bazı görüşlerini itibarsızlaştırmak için sarf ettiği çabanın özgünlüğü de tartışılacaktır. Ayrıca bu çalışmamızda Eş’arî ve ehl-i hadis çizgide yazılmış makâlât ve reddiye türleri başta olmak üzere klasik makâlât eserlerine sıklıkla atıf yapan müellifin bu eserlerden etkilenip etkilenmediğine dikkat çekerek mukayeseli bir üslup ortaya konulacaktır.