تحلیل و نقد بلاغت و فصاحت در آثار بلاغی

Abstract

بلاغت و فصاحت از جمله اصطلاحاتی است که از آغازین آثار بلاغی توجه محققان را جلب کرده‌است؛ آنچه از خلال کتاب‌های بلاغی به دست می‌آید نشان می‌دهد در بلاغت اسلامی، بیشتر با معیارهای ذوق مبنا و مکرر رو به رو هستیم و اصطلاحات مذکور نیز از این معیارها به دور نبوده‌اند؛ معیارهایی که امروز پذیرش و کاربردشان خالی از خلل نیست. پژوهش حاضر ضمن بررسی، تحلیل و نقد بلاغت و فصاحت و دسته‌بندی آراء پیشینیان، کوشیده‌ با مؤلفه‌های دیگر به تبیین بلاغت و فصاحت بپردازد. به‌نظر می‌رسد برای دریافتی روشن‌تر از چنین مفاهیمی و پرهیز از دیدگاه‌های استحسانی می‌توان از آراء زبانشناسان در حیطة بافت متن و انواع بافت‌های متن و نیز نظریة ارتباطی یاکوبسن و نقش‌های ششگانة زبان که مبتنی بر نظریة مذکور است یاری گرفت؛ بر این اساس، بافت‌های گوناگون کلام به همراه نقش‌های زبان را می‌توان عناصر کانونی بلاغت و فصاحت به‌شمار آورد، ضمن اینکه براساس دیدگاه ون پی یر متون ادبی و مقدس همواره درحال «بافت‌سازی» هستند، یعنی بافت آنها بسته و تغییرناپذیر نیست بلکه بر اساس موقعیتی بافت‌سازی می کنند.