کاربرد زلف بهعنوان سرپوش شراب در غزلیات حافظ

Journal of Labelled Compounds and Radiopharmaceuticals Pub Date : 2021-08-14 DOI:10.22059/JLCR.2021.328378.1722

هیمن کریم محمد صالح, تیمور مالمیر

{"title":"کاربرد زلف بهعنوان سرپوش شراب در غزلیات حافظ","authors":"هیمن کریم محمد صالح, تیمور مالمیر","doi":"10.22059/JLCR.2021.328378.1722","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"گاهی در متون ادبی «زلف» با عناصر میخانه نظیر شراب و ساقی همراه شده یا با آنها ترکیب خاص ساخته است مثل اینکه «زلف ساقی» ، «ساقی زلف‌انداز» یا به صورت استعاری « نافه » به جای زلف به‌کار رفته است اما تناسبی با مفهوم رایج زلف به‌ عنوان عضو بدن انسان یا زلف معشوق ندارد اما محققان، زلف را فقط به‌عنوان زلف انسان و معشوق تصور کرده‌اند. شارحان دیوان حافظ از آنکه زلف را فقط مربوط به معشوق می‌پنداشته‌اند، در ابیاتی که در کنار زلف از باده یاد شده به تعابیر دور رفته‌اند و شاید یکی از علت‌ هایی که موجب تصور عدم‌ انسجام در غزلیات حافظ شده ، همین عدم‌توجه به معنای اصلی و کاربردی واژه‌ هایی نظیر زلف در عصر حافظ است. فرض اصلی ما در این موارد آن است که «زلف» به معنای درپوش و وسیلۀ‌بستن به‌کار رفته است. واژۀ « زلفین » و « زرفین » در متون کهن به معنی حلقۀ در به‌کار رفته است. «ین» در اینجا نسبت است به زلف یعنی زلفی. در زبان دری امروز افغانستان همچنان « زلفی » و « زلفک » به معنی زنجیر و وسیلة‌ بستن در و دروازه کاربرد دارد. کاربرد زلفی و زلفک در فارسی افغانستان بیانگر آن است که واژۀ زلف در فارسی قدیم، معادل واژۀ عربی «فدام» برای سرپوش شراب به‌کار می‌رفته است. واژه‌های دیگر نظیر گیسو و موی نیز به سبب اشتراک معنا با زلف، به همان مفهوم و کاربرد تا حدی رواج یافته است. براساس این مفهوم از زلف، به بازنگری در مواردی از شعر حافظ پرداخته‌ایم که پیشتر، محققان به‌عنوان زلف معشوق تلقی کرده‌اند همچنین براساس آن به عدم انسجام در غزلیات حافظ معتقد شده‌اند و از کاربرد مفاهیم طنزآمیز در غزل حافظ غفلت کرده‌اند. واژه‌های کلیدی : انسجام غزل حافظ ، استعاره ، زلف ساقی ، زلف شراب ، نافه","PeriodicalId":16203,"journal":{"name":"Journal of Labelled Compounds and Radiopharmaceuticals","volume":"58 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2021-08-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Journal of Labelled Compounds and Radiopharmaceuticals","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.22059/JLCR.2021.328378.1722","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 0

Abstract

گاهی در متون ادبی «زلف» با عناصر میخانه نظیر شراب و ساقی همراه شده یا با آنها ترکیب خاص ساخته است مثل اینکه «زلف ساقی» ، «ساقی زلف‌انداز» یا به صورت استعاری « نافه » به جای زلف به‌کار رفته است اما تناسبی با مفهوم رایج زلف به‌ عنوان عضو بدن انسان یا زلف معشوق ندارد اما محققان، زلف را فقط به‌عنوان زلف انسان و معشوق تصور کرده‌اند. شارحان دیوان حافظ از آنکه زلف را فقط مربوط به معشوق می‌پنداشته‌اند، در ابیاتی که در کنار زلف از باده یاد شده به تعابیر دور رفته‌اند و شاید یکی از علت‌ هایی که موجب تصور عدم‌ انسجام در غزلیات حافظ شده ، همین عدم‌توجه به معنای اصلی و کاربردی واژه‌ هایی نظیر زلف در عصر حافظ است. فرض اصلی ما در این موارد آن است که «زلف» به معنای درپوش و وسیلۀ‌بستن به‌کار رفته است. واژۀ « زلفین » و « زرفین » در متون کهن به معنی حلقۀ در به‌کار رفته است. «ین» در اینجا نسبت است به زلف یعنی زلفی. در زبان دری امروز افغانستان همچنان « زلفی » و « زلفک » به معنی زنجیر و وسیلة‌ بستن در و دروازه کاربرد دارد. کاربرد زلفی و زلفک در فارسی افغانستان بیانگر آن است که واژۀ زلف در فارسی قدیم، معادل واژۀ عربی «فدام» برای سرپوش شراب به‌کار می‌رفته است. واژه‌های دیگر نظیر گیسو و موی نیز به سبب اشتراک معنا با زلف، به همان مفهوم و کاربرد تا حدی رواج یافته است. براساس این مفهوم از زلف، به بازنگری در مواردی از شعر حافظ پرداخته‌ایم که پیشتر، محققان به‌عنوان زلف معشوق تلقی کرده‌اند همچنین براساس آن به عدم انسجام در غزلیات حافظ معتقد شده‌اند و از کاربرد مفاهیم طنزآمیز در غزل حافظ غفلت کرده‌اند. واژه‌های کلیدی : انسجام غزل حافظ ، استعاره ، زلف ساقی ، زلف شراب ، نافه

查看原文