Dobruca’da Derviş Bey Camii: Sarı Saltık Araştırmalarına Muhtemel Bir Katkı

Bu çalışma, Dobruca bölgesinin güneyinde yer alan Derviş Bey Camii’ni konu edinmektedir. Câmi, Osmanlı döneminde bir kaza merkezi olan Umur Fakih Köyü’ndedir. Taş duvarlı ve ahşap çatılı olarak inşa edilen eser, dikdörtgen planlı olup minaresi bulunmamaktadır. 1994 yılında yakılana kadar kullanılan cami, bu tarihten sonra harap hale gelmiştir. Eserin mimari özellikleri, civar köylerdeki camilerle karşılaştırma yapılarak ele alınmış, arazi çalışmasındaki bilgiler, Zheko Popov’un yayını ile Machiel Kiel’in fotoğrafları tetkik edilerek caminin restitüsyonu hazırlanmıştır. Yapının tarihçesi, kitabeleri ve banisi üzerine İbrahim Tatarlı, Peter Mijatev ve Nikolay Panayotov’un görüşleri tartışılarak değerlendirilmiştir. Câminin birisi günümüze ulaşmamış iki kitabesi söz konusudur. Her iki kitâbe de tamir kitabesi olup bunlardan son onarıma ait olan kitabe sağlam bir şekilde günümüze ulaşmıştır. Günümüze ulaşmamış kitabede yazılı tarihin hatalı okunduğunu belirten görüşler de bulunmaktadır. Günümüze ulaşan kitabede yazılı inşa tarihi ise açık bir şekilde H. 698 / M. 1298-1299’dur. Bu tarih, Dobruca’da Sarı Saltık riyasetinde gerçekleşen Türkmen iskânıyla çağdaştır. Türkmenlerin Dobruca’ya gelişi, Saltıknâme ve Oğuznâme’de bahsedilen inşa ve tamir faaliyetleri, Sarı Saltık’ın Kaligra Kalesi’ndeki Yılan Tekkesi’ni kurması, yakın zamandaki arkeolojik buluntular ve bölgedeki yer isimleriyle Dobruca’nın Selçuklu geçmişi üzerine değerlendirmelerde bulunularak Derviş Bey Camii’nin muhtemel Selçuklu geçmişi tetkik edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bulgaristan, Dobruca, Umur Fakih, Sarı Saltık, Derviş Bey, Cami.