İbnu’l-Cezerî ve Dilciliği

Abstract

XV. asrin onemli ilim adamlarindan biri kabul edilen Ibnu’l-Cezeri (o. 833/1429) kiraat alaninda temayuz etmekle beraber hadis, fikih ve Arap dili gibi pek cok alanda kendini yetistiren ve kazanimlarini eserlerine yansitan cok yonlu bir âlimdir. Kiraat alaninda otorite sayilan Ibnu’l-Cezeri’nin bu alanda yetkin olmasinin en temel sebeplerinden biri hic kuskusuz Arap dili ve edebiyatina olan vukufiyetidir. Dolayisiyla kiraat ilmi ile Arap dili arasinda zorunlu bir iliski soz konusudur. Ibnu’l-Cezeri’ye ait kiraat, hadis, siyer, tarih ve tabakâta dair 100’e yakin eser ve risalelerin birkacinin dogrudan Arap dili ve edebiyatiyla ilgili olmasi bu zorunlu iliskinin dogal bir sonucu olarak gorulebilir. Bu calismada, Ibnu’l-Cezeri’nin dilciligi kiraat-nahiv iliskisine dair kisa bir giristen sonra oncelikle Ibnu’l-Cezeri’ye nispet edilen Arap dili ve edebiyatina dair eserlerin durumu degerlendirilecek, akabinde Kâsifu’l-hasâsa an elfâzi’l-Hulâsa isimli Elfiye serhinin Ibnu’l-Cezeri’ye nispeti tetkik edilerek ele alinacaktir. Ikinci olarak ise Ibnu’l-Cezeri’nin en meshur kiraat eserlerinden biri olan en-Nesr fi’l-kirââti’l-asr adli eseri kiraat-dil iliskisi dikkate alinarak incelenecek, boylelikle Ibnu’l-Cezeri’nin Arap dili ve edebiyatindaki yeri ve onemi tespit edilmeye calisilacaktir.