Eski Oğuz Lehçesinde Alfabe Kaynaklı Fonolojik Bir Sorun: Ünsüzlerin Yazımı

Abstract

Yazi dilleri fonetik alfabenin gelismesiyle kurulmaya baslamistir. Cesitli dillere uyarlanan fonetik alfabe, uygulandigi dillerin seslerini gostermekte yetersiz kalmis ve konuyla ilgili yazi-fonoloji sorunlari o caglardan gunumuze dek tartisilmistir. Turk dilinin tarihi alfabeleri ve bu alfabelerle yazilmis metinlerde de yazim sorunlari gorulmustur. Bu alfabelerden ilki olan Kokturk alfabesinde Turkcenin fonetik sistemi belli oranda gosterilmistir. 8. yuzyilda Maniheist-Budist uygarlik cevresine dâhil olan Uygurlar, Sogd esasli yaziyi kabul etmislerdir. Bu alfabe Turkcenin seslerini gostermede yetersiz kalmistir. 9. yuzyilin ikinci yarisindan itibaren Arap alfabesiyle yazilmaya baslayan Karahanli lehcesi metinleri Uygur yazim sistemine adapte edilmistir. Bu yazim sorunlari, Anadolu’da Oguzcanin kurulup gelismeye basladigi 13-15. yuzyillar arasinda onemli bir mesele olarak karsimiza cikar. Bu yazi dili ilk donemlerde Hazar otesindeki Turk yazi geleneklerinden beslenmistir. Bu donem metinlerinde /c/, /p/, /t/ ve /n/ unsuzlerinin yaziminda ikili yazimlara rastlanmaktadir. Yazim farkliliklarinin temel sebebi alfabe kaynaklidir. Dilde sabit olan fonemlerin ayni metinlerde farkli harflerle gosterilmesi, burada fonetikten cok yazimi ilgilendiren bir sorundur. Bu sorun, harflerin sesleri karsilamamasiyla ilgilidir. Alfabe ve yazim dilin fonetigiyle ilgili degildir. Bu yuzden Eski Oguz lehcesiyle yazilmis bu metinlerin sesletiminde (telaffuz) Oguz yazi dilleri ve agizlarindaki Oguzca sekiller esas alinmalidir.