EY UNDOVI MUROJAAT OBYEKTI SIFATIDA

Abstract

Klassik she’riy asarlarda jumla muammosi, uning serqirra va murakkab tabiatini o‘rganish dolzarbligicha qolmoqda. She’riy tizimga olib kirilgan tilning sintaktik birliklari nafaqat she’riy misra bo‘ylab qayta tiziladi, balki ular turli darajada semantik o‘zgarishlarga ham uchraydi va favqulodda murakkab tusga ega bo‘lgan she’riy qurilmalar yuzaga keladi. Bunday poetik moslanuvchan qurilmalar poetik axborot tiliga aylanadi va kommunikatsiyaga xizmat qiladi. Shunday poetik hodisalar Alisher Navoiy g‘azallarida ham kuzatiladi. Ushbu maqola Alisher Navoiy lirikasida qo‘llangan va o‘ziga xos murakkablikka ega bo‘lgan “ey” undovining tahliliga bag‘ishlangan. Unda “ey” undovining nutq sub’yekti va adresat — g‘azalxon o‘rtasidagi nutqiy muloqotni ta’minlashdagi o‘rni va uning poetik vazifasi tahlil qilingan. Tahlil uchun “ey” undovining turdosh yoki atoqli otlar, otlashgan so‘zlar bilan qo‘llanmagan turlari tanlab olindi. Bunday murojaat shakllarida murojaat obyekti aniq bo‘lmaydi, ammo uning ma’nosini bayt/misra tarkibidagi sintaktik shakllari mazmunidan anglash mumkinligi, ular ham nutqning og‘zaki dialogik shaklidagi kabi dialogizatsiyaga xizmat qilishi haqidagi xulosalar berildi.