Osmanlı Devleti’nin Seylan Adası ile İlişkilerine Methal

Abstract

Gecmiste Serendib ve Seylan gibi farkli isimlerle anilan ve 20. yuzyilda Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti adini alan bir ada ulkesi olan Sri Lanka, tarih boyunca Bati Asya, Cin ve Uzakdogu guzergâhindaki islek deniz yollarinda gerceklestirilen uluslararasi ticaretin onemli aktorlerinden biri olmustur. Sosyoekonomik acidan dunya tarihi kadar Osmanli tarihi acisindan da onemli olan koklu bir gecmis ve ilginc bir iliskiler agina sahip olan Sri Lanka ile Osmanli Devleti arasindaki iliskiler, genel hatlariyla 19. yuzyilin son ceyregine tarihlendirilen ama adadaki Muslumanlarin bir kismi acisindan gecmisi cok daha eskilere uzanan kolektif bir sosyo-kulturel izlekten beslenmektedir. Bu kucuk ada ulkesindeki siyasi ve ekonomik surecler, Osmanli Devleti’nin 19. yuzyilin son ceyreginde bolgeyle kurdugu iliskilerin de zemini olmus, II. Abdulhamid’in kendinden once zaten sehbenderlik baglaminda temasa gecilmis olan Seylan Adasi’na yapacagi yeni atamalarda, bolgenin sosyo-kulturel hiyerarsisine nufuz edebilecek secimler yapilmistir. Soz konusu sehbenderlerin yereldeki calismalari, Guney Asya Muslumanlarinin Osmanli Devleti ile ilgili beklentilerinin doruga ulastigi 19. yuzyilin ikinci yarisi itibariyle Seylan Muslumanlarinin da Osmanli Devleti’ne dair bir sempati duymasinda katki saglayici olmustur. Nitekim modern Sri Lanka’nin en kalabalik azinliklardan biri olan Moor Muslumanlarinin Osmanli Devleti’ne karsi hâlen dâhi surmekte olan sempatisinin bu donemdeki calismalardan da beslendigini soylemek mumkundur. Bu zeminde Osmanli Devleti’nin Guney Asya Muslumanlariyla ilgili politikalarinin, Hint okyanusundaki farkli bir cografi kesitine yogunlasacak olan bu makale, ozellikle II. Abdulhamid’in bolgeyle ilgili siyasetinin panislâmist karakteri baglaminda simdiye kadar derinlemesine ele alinmamis bir cografi parcasini olusturan Sri Lanka [Seylan] ile Osmanli Devleti arasindaki iliskileri ele alacaktir. Osmanli Devleti’nin Seylan ozelinde sehbender atayarak temsilcilik verdigi kisi ve ailelerin sehbenderlik surecleri ve sonrasindaki siyasi kariyerleri, gecmisi Osmanli Devleti’nin de oncesine uzanan “Turk sempatisi” ve unsiyeti baglaminda ele alinacaktir.